ในเวลานี้ “ค้างคาว” คงเป็นที่ขยาดสำหรับชาวโลก เพราะเชื่อว่าเจ้านกมีหูหนูมีปีก หน้าตาชวนหลอนชนิดนี้ เป็นที่มาของเชื้อไวรัสโคโรน่าที่กำลังคราชีวิตผู้คนไปเป็นจำนวนมาก แต่สำหรับชาวไทยเชื้อสายจีนภูเก็ต ค้างคาวถือเป็นสัญลักษณ์มงคลประจำบ้าน ที่พบเห็นได้ตลอดทั้งเมือง
.
ชาวไทยเชื้อสายจีนภูเก็ตนิยมนำรูปค้างคาวมาทำเป็นลวดลายประดับตกแต่งอาคาร เราจะพบเห็นเจ้าค้างคาวในสถานที่เกือบทุกแห่ง ทั้งบ้านเรือนที่อยู่อาศัย โรงเรียน ตลอดจนศาสนสถานสำคัญ
.
สาเหตุที่ค้างคาวถูกนำมาใช้ในงานสถาปัตยกรรมเมืองภูเก็ต เพราะค้างคาวถือเป็นสัตว์มงคลของชาวจีน โดยเฉพาะชาวจีนฮกเกี้ยนบรรพบุรุษของชาวไทยเชื่อสายจีนภูเก็ต ค้างคาวในภาษาจีนฮกเกี้ยน ออกเสียงว่า “ฮก” พ้อง คำว่า ฮก (福) ซึ่งเเปลว่าโชคลาภวาสนาและเป็น “ฮก” ในคำว่า “ฮกเกี้ยน” ค้างคาวจึงถือสัญลักษณ์ประจำกลุ่มคนฮกเกี้ยนเลยก็ว่าได้
.
การมีรูปค้างคาวประดับอยู่บนอาคารบ้านเรือน เชื่อว่าจะทำให้บ้านหลังนั้นมีแต่ความโชคดี มั่งคั่ง แม้ว่าจะสร้างบ้านรูปแบบตะวันตกก็ไม่ลืมที่จะนำค้างคาวมาเป็นส่วนประกอบด้วยเสมอ
.
ถ้าหากใครเคยเดินในย่านเมืองเก่าภูเก็ต อาจเคยสักเกตเห็นช่องลม รูปโค้งเว้าด้านหน้าของอาคาร แบบ เตี้ยมฉู่ (shophouse) ที่เรามักเรียกว่า อาคารแบบชิโน – โปรตุกีส หรือ ชิโน – ยูโรเปี่ยน ช่องลมรูปทรงโค้งเว้าเหล่านี้ ก็ถือเป็นสัญลักษณ์ค้างคาวด้วยเช่นกัน
.
ช่องลมหนึ่งช่องมีค้างคาวซ่อนอยู่ถึง 5 ตัวด้วยกัน เรียกว่า “หง่อฮก” มุมโค้งเว้าทั้งสี่ด้านด้านแทนค้างคาวหนึ่งตัว เมื่อค้างคาวรวมกันสี่ตัวกลายเป็นค้างคาวตัวใหญ่อีกหนึ่งตัว หง่อฮกเป็นสัญลักษณ์แทนธาตุทั้ง 5 และพร 5 ประการ ซึ่งถือเป็นมงคลประจำบ้านของชาวฮกเกี้ยน
.
พร 5 ประการที่พูดถึงประกอบด้วย
1. ขอให้มีอายุยืนยาว (长寿)
2. ขอให้มั่งคั่งด้วยทรัพย์สินเงินทอง (富贵)
3. ขอให้มีสุขภาพที่แข็งแรงและสงบสุข (康宁)
4. ขอให้มีศีลธรรมที่ดีงาม (好德)
5. ขอให้จากโลกนี้ไปอย่างสงบ (善终)
.
ดังนั้นเมื่อสายลมที่พัดผ่านช่องลมรูปค้างคาว 5 ตัว เชื่อว่าจะพัดพาพร 5 ประการมาสู่คนที่อาศัยอยู่ในบ้านด้วยเช่นกัน ถือเป็นคติความเชื่อที่แฝงเร้นอยู่ในสถาปัตยกรรมไว้อย่างลึกซึ้ง
.
ถ้าพูดถึงลายประดับรูปค้างคาว อีกจุดหนึ่งที่มิวเซียมภูเก็ตอยากเชิญชวนทุกคนไปชมเมื่อมีโอกาส คือค้างคาวสีแดงบนยอดสุดของจั่วอาคาร "โรงเรียนภูเก็ตไทหัว"หรือ"พิพิธภัณฑ์ภูเก็ตไทหัว" ในปัจจุบัน ถ้าสังเกตบนสุดของจั่วอาคารหลังนี้ จะเห็นค้างคาวสีแดงกางปีกคอยจ้องมองผู้ที่มาเยือนอยู่อย่างเงียบ ๆ ผู้สร้างเจตนาให้ค้างคาวสีแดงตัวนี้เป็นสื่อกลางที่จะคอยบอกนักเรียนและผู้ที่มาเยือนว่า “การมีโอกาศศึกษาเรียนรู้ถือเป็นโชคดีสูงสุดของชีวิต”
.
ขอให้ทุกคนสนุกไปกับการเรียนรู้ผ่านคอนเทนต์ดี ๆ จากมิวเซียมภูเก็ต ชอบกดไลส์ ใช่กดแชร์ สวัสดีครับ
.
อ้างอิง/ข้อมูลเพิ่มเติม
1. ฮก ลก ซิ่ว โชค ลาภ อายุยืน โดย พรพรรณ จันทโรนานนท์
2. ขอบคุณภาพช่องลมแกะลายค้างคาวและข้อมูลจาก คุณอัศวิน อรรถธรรม ประธานสภาวัฒนธรรมตำบลตลาดใหญ่