พิพิธภัณฑ์เหรียญกษาปณานุรักษ์ เป็นพิพิธภัณฑ์เฉพาะทางเกี่ยวกับ “เงินตรา” ที่จัดสร้างขึ้นเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ และสังคมของประเทศ ผ่านวิวัฒนาการของเงินตราไทยในแต่ละช่วงเวลา

ภายในจัดแสดงเงินตราโบราณ เหรียญกษาปณ์หมุนเวียน เหรียญกษาปณ์ที่ระลึก เหรียญที่ระลึก และเหรียญนานาชาติ รวมทั้งเผยแพร่ภารกิจของกรมธนารักษ์ด้านการผลิตเหรียญกษาปณ์ การอนุรักษ์เงินตราโบราณ ภายใต้แนวความคิด "วิถีแห่งเงินตรา สินล้ำค่าของแผ่นดิน"

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พระราชทานชื่อพิพิธภัณฑ์ว่า "พิพิธภัณฑ์เหรียญกษาปณานุรักษ์" หมายถึง สถานที่เก็บรวบรวมและแสดงสิ่งต่างๆ เกี่ยวกับเหรียญอันเป็นที่อนุรักษ์เหรียญกษาปณ์ โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปิดพิพิธภัณฑ์ เมื่อวันที่ ๑๕ ตุลาคม ๒๕๖๒

ภายในอาคารแบ่งเป็น

ชั้น ๑ ประกอบด้วย

• ห้องปฐมบทแห่งเงินตรา : จัดแสดงเรื่องราวความเป็นมาของเงินตรา จุดเริ่มต้นการนำสิ่งของมาแลกเปลี่ยนกันตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ก่อนแปรเปลี่ยนสู่การใช้สื่อกลาง บอกเล่าผ่านแอนิเมชัน ๔ มิติ ฉายบนผนังถ้ำด้วยมุมมอง ๓๖๐ องศา
• ห้องเส้นทางวิวัฒนาการเงินตรา : จัดแสดงวิวัฒนาการของสื่อการในการแลกเปลี่ยนตามแต่ละพื้นที่ โดยมีความแตกต่างกันไปตามทวีป ภูมิประเทศ และความต้องการของท้องถิ่น
• ห้องพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระผู้ปฏิรูปเหรียญกษาปณ์ไทย : นำเสนอพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่เกี่ยวข้องกับเงินตราในด้านต่างๆ อันนำมาสู่วิวัฒนาการในการผลิตเหรียญในรัชสมัยสืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน
• นิทรรศการหมุนเวียน : นิทรรศการกว่าจะมาเป็นพิพิธภัณฑ์เหรียญกษาปณานุรักษ์ จัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับประวัติศาสตร์เชิงพื้นที่ของพิพิธภัณฑ์เหรียญฯ ตั้งแต่ต้นจนถึงปัจจุบัน รวมถึงขั้นตอนการสร้างพิพิธภัณฑ์ฯ

ชั้น ๒ ประกอบด้วย

• ห้องนานาอาณาจักรเหรียญ : จัดแสดงเหรียญโบราณที่มีการใช้ในชุมชนแรกเริ่มที่ปรากฏในพื้นที่ประเทศไทย หรือดินแดนสุวรรณภูมิ อาทิ เหรียญอาณาจักรฟูนัน ทวารวดี ลพบุรี และศรีวิชัย
• ห้องเริ่มต้นอาณาจักรไทย : นำเสนอเรื่องราวการใช้เงินตราในสมัยสุโขทัยและอยุธยา
• ห้องวิวัฒนาการพดด้วง : จัดแสดงเงินพดด้วง ตราสัญลักษณ์บนเงินพดด้วงในสมัยสุโขทัยจนถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น รวมถึงเงินตราร่วมสมัยในอาณาจักรล้านนา ล้านช้าง และเงินตราทางภาคใต้
• ห้องกษาปณ์รัตนโกสินทร์ : จัดแสดงเงินตราที่ผลิตขึ้นตั้งแต่ในรัชกาลที่ ๔ จนถึงรัชกาลที่ ๙
• ห้องเหรียญกับสังคมไทย : จัดแสดงเรื่องราวของเหรียญในมุมองที่นอกเหนือจากการเป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนในกิจกรรมด้านศาสนา วัฒนธรรม ความเชื่อและประเพณี
• ห้องเหรียญนานาชาติ : จัดแสดงเหรียญจากประเทศต่างๆ ทั่วโลก บอกเล่าเรื่องราวของเหรียญผ่านสัญลักษณ์ของประเทศนั้นๆ และเหตุการณ์สำคัญ
• ห้องกว่าจะมาเป็นเหรียญ : นำเสนอขั้นตอนการผลิตเหรียญ ตั้งแต่การออกแบบจนถึงกระบวนการผลิต โดยฉายวีดิทัศน์ลงบนโต๊ะทำงาน และจำลองขั้นตอนการผลิตเหรียญในโรงกษาปณ์
• ห้องรู้รอบเหรียญ : นำเสนอเกร็ดความรู้ต่างๆ เกี่ยวกับเหรียญ เช่น ลวดลายบนหน้าเหรียญ เทคนิคการผลิตเหรียญ ประโยชน์ของขอบสันเหรียญ
• ห้องร้อยเรียงเรื่องเงินตรา : จำลองสื่อกลางการแลกเปลี่ยนตั้งแต่แรกเริ่ม โดยการใช้สิ่งของแลกเปลี่ยนสิ่งของ เรื่อยมาจนถึงการนำวัสดุธรรมชาติและโลหะมาใช้เป็นสื่อกลาง ก่อนพัฒนามาเป็นการใช้เหรียญ และสื่อกลางในรูปแบบใหม่ เช่น บัตรเครดิต บัตรเดบิต ระบบ E-Banking
  
  

ชั้น ๓ ประกอบด้วย

• ห้องวัฒนากษาปณ์ไทย: จัดแสดงเหรียญที่สร้างขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙ ซึ่งกรมธนารักษ์จัดสร้างขึ้นในวาระโอกาสต่างๆ