ถ้ำเมืองออน ตั้งอยู่ที่อำเภอแม่ออน จังหวัดเชียงใหม่ ไม่ไกลจากน้ำพุร้อนสันกำแพง เป็นถ้ำขนาดใหญ่เป็นโพรงอยู่ใต้ภูเขาหินปูน ภายในถ้ำเมืองออนมีหินงอกหินย้อยที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ และมี “พระธาตุนมผา” ซึ่งเป็นหินงอกบรรจุพระเกศาขององค์สัมมาสัมพุทธเจ้า นับได้ว่าเป็นพระธาตุที่มีความแปลกและงดงามมาก เนื่องจากมาจากธรรมชาติมิใช้สิ่งก่อสร้างของมนุษย์

           ตามตำนานกล่าวไว้ว่าในอดีตพระพุทธเจ้าได้เดินธุดงค์เผยแพร่คำสอนผ่านมายังเมืองหริภุญชัย แล้วขึ้นเหนือมายังถ้ำดอยศิลาซึ่งเป็นชื่อเดิมของถ้ำเมืองออน ได้มีพญานาคที่สิงสถิตอยู่ภายในถ้ำแปลงกายเป็นมนุษย์แล้วได้นำเอาผลไม้และน้ำผึ่งป่าถวายแด่พระพุทธเจ้า เมื่อท่านรับเอาแล้วก็ถวายพรแก่พญานาค พญานาคจึงมีความปิติยินดีจึงขอเอาเกศาธาตุพระพุทธเจ้ามาตั้งไว้ในพระธาตุนมผาเพื่อเป็นที่กราบไหว้สักการะบูชาภายในถ้ำ ต่อมาในปี พ.ศ. 2471 ท่านครูบาศรีวิชัยได้ธุดงค์มาพบถ้ำแห่งนี้ จึกชักชวนผู้มีจิตศรัทธาสร้างถนนและบันไดขึ้นสู่ปากถ้ำและได้เปลี่ยนชื่อถ้ำเป็น “ถ้ำเมืองออน” ในที่สุด

           การเดินเที่ยวถ้ำเมืองออนนั้นจากจุดจอดรถต้องเดินขึ้นบันไดพญานาค 187 ขั้น เข้าสู่ปากถ้ำ ก่อนที่จะต้องเดินลงเข้าสู่ถ้ำ เส้นทางค่อนข้างชันและแคบแม้จะมีบันได บางช่วงต้องแทรกตัวหลบผนังหินภายในถ้ำ การเยี่ยมชมควรใช้ความระมัดระวัง ตลอดทางมีไฟตามทาง ใช้เวลาเดินเที่ยวราวครึ่งชั่วโมงถึงหนึ่งชั่วโมง

          จุดต่างๆที่น่าสนใจบริเวณถ้ำเมืองออนนอกจากพระธาตุนมผา ได้แก่ พระสถูปครูบาศรีวิชัยที่ตั้งอยู่ที่บริเวณปากถ้ำ ถ้ำฤาษี หินงอกหินย้อยรูปร่างต่างๆอาทิ ไดโดนเสาร์ แมวหิน หัวสิงโต น้ำหยดนมผา กระโถนฤาษี เต่าหิน หัวพญานาค บัวพันชั้น ทรายหลายแล้ง ไม้สักล้านปี พระพุทธรูปต่างๆที่อยู่ภายในถ้ำ พระเจ้าลี้ลับ พระกรุณาไชยาสน์ พระพุทธเจ้านั่งบัว นอกจากนั้นจากปากถ้ำสามารถเดินขึ้นไปอีก 700 กว่าขั้นเพื่อนมัสการหลวงพ่อทันใจและชมวิวทิวทัศน์ที่สวยงาม

          ถ้ำเมืองออนในอดีตเป็นสถานที่สำคัญ เพราะเคยเป็นสถานที่ปฏิบัติธรรมวิปัสสนากัมมัฏฐาน ของครูบาศรีวิชัย ซึ่งเป็นอริยะสงฆ์แห่งล้านนาไทย ที่ชาวล้านนาและประชาชนทั่วไปไห้ความเคารพศรัทธากันอย่างกว้างขวาง หากพูดถึงครูบาศรีวิชัยคงไม่มีใครที่ไม่รู้จักเพราะท่านเป็นพระผู้สร้างวัดดอยสุเทพ   เมื่อปี พ.ศ. 2473 ท่านพระครูบาศรีวิชัยนักบุญแห่งล้านนาไทย ได้ธุดงค์มาพบถ้ำดอยศิลาแห่งนี้  จึงได้ชักชวนชาวบ้านผู้มีจิตศรัทธาสร้างถนนและบันไดขึ้นสู่ปากถ้ำและได้สร้างพระพุทธรูปทันใจซึ่งสามารถสร้างเสร็จภายใน 1 วัน ประดิษฐานอยู่บนดอยถ้ำศิลาเพื่อให้พุทธศาสนิกชนทั่วไปได้กราบไหว้บูชาพร้อมกับเปลี่ยนชื่อจาก ถ้ำดอยศิลา  เป็น ถ้ำเมืองออน ตั้งแต่นั้นมาจนถึงทุกวันนี้  ปัจจุบันยังมีร่องรอยและแท่นที่นั่งของครูบาเจ้าศรีวิชัยปรากฏให้เห็นอยู่ ภายในถ้ำถือว่าเป็นสถานที่ที่มีความสงบเงียบและร่มเย็นด้วยบารมีครูบาเจ้าศรีวิชัย  บริเวณปากถ้ำมีรูปปั้นครูบาศรีวิชัย และสถูปอัฏฐิที่บรรจุของท่านไว้ มีพระพุทธรูปประดิษฐานเคียงคู่อยู่ด้านข้าง เพื่อให้คนที่ขึ้นไปเที่ยวได้นมัสการบูชาเพื่อเป็นสิริมงคลให้กับตนเอง

ขอบคุณภาพและเนื้อหา จาก

www.zthailand.com

www.dooasia.com