ประพาสครั้งที่ 1 เมื่อปี พ.ศ. 2416 พระราชดำเนิน ณ เกาะช้าง และเกาะกระดาด ดังที่พระราชนิพนธ์ไว้เมื่อเสร็จประพาสเมืองตราดครั้งที่ 2 กล่าวถึงการเสร็จประพาสเกาะช้างไว้ว่า
 

...แลที่เกาะช้างนี้เราได้มาคราวหนึ่งเมื่อปีระกาเบญจศก เกาะนี้เห็นเป็นเขาใหญ่มากกว่าเกาะทั้งปวงในฝั่งตระวันออก....
 

         นอกจากนั้นได้เสร็จประพาสเกาะกระดาด ดังได้กล่าวไว้ในพระราชนิพนธ์ เสด็จประพาสเมืองจันทบุรีความว่า 

...เราตั้งใจจะไปที่ปลายเกาะ เพราะเกาะนี้แต่ก่อนเรามา ได้เคยเดินรอบเกาะคราวหนึ่ง¹
 

........................................

¹ อภิลักษณ์ เกษมผลกูล. (2553). โครงการวิจัยเชิงประวัติศาสตร์เฉลิมพระเกียรติฯ “ตามรอยเสด็จฯ เกาะช้างจังหวัดตราด”. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: สหธรรมิก, 243.