เสร็จจากงานนา ผู้หญิงทอผ้า ผู้ชายตีเหล็ก

          ความงามของลวดลายผ้าตีนจก ได้บอกเล่าถึงฝีมืออันประณีตของช่างทอผ้าผู้รักษาวิธีการทอมาตั้งแต่ครั้งบรรพบุรุษ ได้สะท้อนให้เห็นถึงธรรมเนียมนิยมของสตรีในเมืองพระร่วง ที่โดดเด่นมากก็คือ ชาวไทพวน หาดเสี้ยว ในเมืองศรีสัชนาลัย ปัจจุบันกลายเป็นผ้าซิ่นตีนจกที่ได้รับความนิยมไปทุกภูมิภาคของประเทศไทย

     ชาวไทยพวนบ้านหาดเสี้ยวยังคงรักษาวัฒนธรรมและประเพณีดั้งเดิมของตนไว้โดยเฉพาะวัฒนธรรมการทอผ้าและการตีเหล็ก สมัยก่อนผู้ชายตีเหล็ก ตีมีดได้นั้นแสดงถึงความเป็นผู้นำ มีความพร้อมในการที่จะออกเรือน เป็นที่หมายตาของบรรดาสาวๆ ส่วนหญิงสาวก็ต้องทอผ้า   การทอและใส่ผ้าซิ่นสวยนั่นก็เป็นการแสดงความพร้อมที่จะออกเรือนด้วยเช่นกัน การทอผ้าในบริเวณหาดเสี้ยวเป็นประเพณีที่มีการถ่ายทอดสืบต่อกันตลอดมาในหมู่ผู้หญิง เพราะถือว่าการทอผ้าเป็นคุณสมบัติของผู้หญิงทุกคนที่จะต้องหัดทอผ้าให้เป็นก่อนอายุ ๑๖ ปี โดยเริ่มด้วยการหัดกรอด้ายแล้วเริ่มทอผ้าตีนจก ซึ่งถือว่าเป็นผ้าทอที่มีกรรมวิธียุ่งยากที่สุด เมื่อทอผ้าตีนจกได้แล้วจะสามารถทอผ้าชนิดอื่นได้ไม่ยาก ดังนั้นหญิงสาวแทบทุกคนจึงมีผ้าซิ่นตีนจกประจำตัวแทบทุกคน เพราะซิ่นตีนจกเป็นผ้าสำคัญสำหรับนุ่งในพิธีต่าง ๆ

     ซิ่นตีนจก ซิ่นหาดเสี้ยวแต่เดิมเป็นซิ่นต่อกันสามชิ้น ซิ่นหาดเสี้ยวมี ๒ ชนิด คือ ซิ่นธรรมดาใช้ใส่อยู่กับบ้านและทำงาน และซิ่นตีนจกที่ใช้ในโอกาสพิเศษใส่งานบุญ งานเทศกาลและพิธีการสำคัญ ซิ่นธรรมดามักเป็นซิ่นพื้นลายขวางลำตัว มีเชิงเป็นแถบสีดำสำหรับสตรีที่สมรสแล้ว และสีแดงอมส้มสำหรับสตรีที่ยังไม่สมรส ส่วนซิ่นตีนจกนั้นจะประกอบด้วยสามส่วนคือ หัวซิ่น ตัวซิ่นและตีนซิ่น ตีนจกคือเชิงซิ่นที่ใช้เทคนิคการควักหรือล้วงด้วยมือ ซึ่งอาจใช้ขนเม่นหรือไม้ช่วยก็ได้ ทำให้เกิดลวดลายบนผืนผ้าสลับสีสันสวยงาม ลายตีนจกของหาดเสี้ยวจะมีลักษณะการทอที่ทอหงายหน้าลายขึ้นลวดลายที่ทอเป็นลายเรขาคณิตเป็นหลักผ้าทอของชาวไทพวนหาดเสี้ยวมีทั้งหมด ๙ ลาย คือ ลายเครือน้อย ลายเครือกลาง ลายเครือใหญ่ ลายมนสิบหก ลายสิบสองหน่วยตัด ลายน้ำอ่าง ลายท้องสอง ลายแปดขอ และลายสี่ขอ

     ขอขอบคุณเนื้อเรื่องและภาพถ่ายจาก

องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) สำนักงานพื้นที่พิเศษอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย - ศรีสัชนาลัย - กำแพงเพชร (อพท.๔)