กรณีศึกษา : วิหารโคมคำ และเจดีย์ ในวัดพระธาตุเสด็จ ที่มีความเกี่ยวข้องกันอย่างไร

กับวัดพระธาตุลำปางหลวง จ.ลำปาง

               วัดพระธาตุเสด็จ เป็นวัดเก่าแก่ที่มีอายุมากกว่าร้อยปี เป็นวัดที่มีสถาปัตยกรรมหลายสมัย ทั้งศิลปะสมัยสุโขทัยและศิลปะสมัยเชียงแสน อีกทั้งยังเป็นวัดที่ได้รับการบูรณะซ่อมแซมจากเจ้าเมืองที่ปกครองในสมัยอาณาจักรล้านนา จนถึงสมัยปัจจุบัน จึงทำให้โบราณสถานทุกชนิดยังคงความสวยงามและทรงคุณค่าไว้ให้ได้บูชากราบไหว้เป็นที่พึ่งทางจิตใจให้กับชาวบ้านบริเวณนั้น อีกทั้งยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญอีกแห่งหนึ่งของจังหวัดลำปาง

หลักฐานทางประวัติศาสตร์

              วัดพระธาตุเสด็จ  เป็นที่ประดิษฐานเจดีย์ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุขององค์สมเด็จพระสัมมา สัมพุทธเจ้า  ตามตำนานพระธาตุนครลำปางเล่าว่า   วัดในจังหวัดลำปางที่เชื่อว่าเป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุขององค์ สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า มีอยู่  ๒ วัด คือ วัดพระธาตุลำปางหลวง และวัดพระธาตุเสด็จ  การบรรจุพระบรมสารีริกธาตุของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ณ  สถานที่ทั้งสองแห่งนี้มีมาหลังพระพุทธเจ้าปรินิพพานได้  218 ปี

                       ต่อมา พ.ศ.1223 พระนางจามเทวีเสด็จมายังเขลางค์บรรพต เพื่อจะสร้างพระนครขึ้นใหม่ให้เจ้าอนันตยศพระโอรสพระองค์เล็กทรงปกครอง ตามคำแนะนำของมหาพรหมฤาษี และเมืองนี้ปรากฏชื่อว่า  ศรีนครชัย   ที่มหาพรหมฤาษี  ให้ชื่อเช่นนี้  ก็เพราะพระธาตุพระพุทธเจ้าได้ประดิษฐานอยู่ทั้ง 2  ข้างของตัวเมือง  คืออยู่ที่เมืองลัมภะกัปปะนครดวงหนึ่ง  อยู่ที่เหนือเมืองชื่อดอนโผยงหนึ่ง   พระนางจามเทวีได้เสด็จไปนมัสการพระธาตุลัมภกัปปะนคร (พระธาตุลําปางหลวง) แล้วมานมัสการพระธาตุดอนโพยง (พระธาตุเสด็จ) และได้ทอดพระเนตรพระธาตุแสดงปาฎิหาริย์ ทรงเกิดปี ติยินดี และทรงศรัธาเลื่อมใสยิ่งนัก

               พงศาวดารหอคำนครลำปาง  กล่าวถึงความเจริญรุ่งเรืองของบ้านเมืองและเศรษฐกิจในยุคที่พระเจ้าหอคำดวงทิพย์บูรณะพระธาตุเสด็จ ใน พ.ศ. 2362

              ต่อมาใน พ.ศ. 2366 ได้ทรงสร้างวิหารสุวรรณโคมคำ  วัดพระธาตุเสด็จ พร้อมกับสร้างพระประธานในวิหาร และเขียนลวดลายประดับเสาวิหารด้วยการลงรักปิดทอง  วิหารนี้จึงเรียกชื่อตามสถาปัตยกรรมลานนาว่า  วิหารลายคำ  พงศาวดารเจ้าเจ็ดตนกับหอคำมงคลกล่าวถึงตอนที่พระเจ้าหอคำดวงทิพย์  สร้างวิหาร สุวรรณโคมคำวัดพระธาตุเสด็จว่า “ตราบต่อเท้าอักขระป๋าเวณีเดือนห้าเป็งมารอดแล้ว เจ้าก็เอารี้พลโยธาอากะราชเทวีราชมนตรีภายใต้ทั้งภายนอกและภายในเสด็จแล้ว เจ้าก็แต่งห้างเครื่องครัวทาน มีมหาอัตถะบริขารตานตุงแป้นสองผืน ปูชายังภะคะวาต๋น สร้างใหม่ภายมหาวิหาร  เจ้าก็เปิกบาย  แลจำศีลกิ๋นตานโอกาสหยาดน้ำยังมหาวิหารอันต๋นได้สร้างใหม่จิ่งใส่จื่อว่า วิหารโคมคำ พระพุทธรูปเจ้าต๋นสร้างใหม่  ใส่ชื่อว่า พระพุทธรูปพระธาตุเสด็จ  ก็มีวันนั้นแล” (คณะศิษยานุศิษย์, 2546, น. 10)

        จากข้อมูลที่กล่าวมาทำให้ทราบได้ว่าวัดพระธาตุเสด็จและวัดพระธาตุลำปางหลวงมีความเกี่ยวข้องกันเนื่องจากเป็นที่ประดิษฐานเจดีย์ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุขององค์สมเด็จพระสัมมา สัมพุทธเจ้าตามตำนานพระธาตุนครลำปาง อีกทั้งยังมีความเกี่ยวข้องกับพระนางจามเทวี เนื่องจากพระนางจามเทวีได้ทรงสร้างเมืองนครลำปาง พระองค์ได้เสด็จไปนมัสการ พระธาตุลัมภกัปปะนคร แล้วมานมัสการพระธาตุดอนโพยงพระองค์ทรงมีความเลื่อมใสศรัทธาในทั้ง 2 วัด เป็นอย่างยิ่ง ปรากฎหลักฐานในตำนานว่าพระนางจามเทวีทรงสร้างและบูรณะทั้ง 2 วัดนี้ อยู่เนื่องๆ