เมื่อกล่าวถึง “พิพิธภัณฑ์” หลาย ๆ ท่านคงนึกถึงสถานที่ที่มีแต่คุณลุง คุณป้า พานำชมตามจุดต่าง ๆ แต่คุณจะไม่ได้เห็นภาพนั้นที่ “เบญจมราชูทิศพิพิธภัณฑ์” เนื่องจากที่นี่ คือ พิพิธภัณฑ์ที่อยู่ในโรงเรียน นำชมโดยนักเรียนภายในโรงเรียนเบญจมราชูทิศ ราชบุรี

     เบญจมราชูทิศพิพิธภัณฑ์ พัฒนาจากมุมสื่อการสอนวิชาสัมคมศึกษามาเป็นพิพิธภัณฑ์เมื่อปลายปี พ.ศ. 2522 ซึ่งภายในเบญจมราชูทิศพิพิธภัณฑ์แบ่งเป็นห้องนิทรรศการถาวร และห้องนิทรรศการชั่วคราว โดยห้องนิทรรศการถาวรเป็นการรวบรวมวัตถุที่มีประวัติเกี่ยวเนื่องกับโรงเรียน เป็นต้นว่า พระบรมฉายาลักษณ์ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ธงเสือป่า ตู้หนังสือเสือป่า นาฬิกาพระราชทาน วัสดุครุภัณฑ์ต่าง ๆ รวมกับวัตถุหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรม ซึ่งเดิมอยู่ในมุมสื่อการสอนวิชาสังคมศึกษา ทั้งหมดจัดแสดงรวมอยู่ในห้องนิทรรศการถาวร ส่วนห้องนิทรรศการชั่วคราว จะเป็นการนำเอาวัตถุจากห้องนิทรรศการถาวร หรือยืมมาจากสถานที่อื่นที่น่าสนใจเป็นพิเศษหรือสอดคล้องกับหลักสูตรบทเรียนวิชาสังคมศึกษา หรือเรื่องราวที่กำลังเป็นที่น่าสนใจในช่วงเวลานั้น ๆ นำมาจัดแสดงในห้องนิทรรศการชั่วคราว ผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันไปตามความเหมาะสม

เบญจมราชูทิศพิพิธภัณฑ์ ประกอบไปด้วย ห้องประวัติโรงเรียน ในห้องนี้จะเป็นการเล่าเรื่องราวของโรงเรียนตั้งแต่อดีต จนถึงปัจจุบัน ในห้องนี้จะเป็นการนำเอาของเก่าต่าง ๆ ในโรงเรียนเบญจมราชูทิศราชบุรีมาจัดแสดง

ห้องลุ่มแม่น้ำแม่กลอง ในห้องนี้จะเป็นการเล่าเรื่องราวของผู้คนที่อาศัยอยู่บริเวณลุ่มแม่น้ำแม่กลองที่ถือว่าเป็นแม่น้ำสายสำคัญของราชบุรี โดยเล่าเรื่องผ่านข้าวของเครื่องใช้ของชาวบ้าน เป็นต้นว่า เครื่องใช้ในครัวเรือน อุปกรณ์ที่ใช้ในการทอผ้า เครื่องไม้ สมุดข่อย สมุดไทยเป็นต้น ซึ่งสิ่งต่าง ๆ เหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตของชาวบ้านที่อาศัยอยู่บริเวณนี้ได้เป็นอย่างดี

ห้องทวารวดี ในห้องนี้จะเป็นการเล่าเรื่องราวของสิ่งของต่าง ๆ ในยุคทวารวดี เนื่องจากในอดีต ราชบุรีคือส่วนหนึ่งในอาณาจักรทวารวดี ทำให้ได้มีการค้นพบสิ่งของต่าง ๆ ในยุคนั้น อาทิ ลูกปัด ลูกเต๋าที่ทำจากกระดูกสัตว์ เป็นต้น โดยสิ่งของต่าง ๆ ได้จากการขุดค้น และได้รับบริจาคจากนักเรียน ผู้ปกครอง ของโรงเรียน

ห้องก่อนประวัติศาสตร์ธรรมชาติและมนุษย์ ในห้องนี้จะเป็นการเล่าเรื่องราวถึงพัฒนาการของมนุษย์ตั้งแต่ครั้งยังเป็นลิง วิวัฒน์จนมาถึงยุคปัจจุบัน อีกทั้งมีการพูดถึงดิน หิน แร่ธาตุ ฟอสซิล โครงกระดูกสัตว์ต่าง ๆ อีกด้วย

     นอกจากนิทรรศการหลักแล้ว ยังมีนิทรรศการชั่วคราวอีกด้วย เช่น ห้องนิทรรศการจิปาถะวัตถุ และบ้านนิทรรศการ ที่จัดแสดงวัตถุร่วมสมัยนานาชาติ

     เบญจมราชูทิศพิพิธภัณฑ์มีการดูแลโดยเจ้าหน้าที่ภัณฑารักษ์ คือนักเรียนชมรมโบราณคดี ของโรงเรียนเบญจมราชูทิศ ราชบุรี ซึ่งนั่นถือเป็นเรื่องที่ดีเป็นอย่างมาก เนื่องจากได้มีการให้นักเรียนเข้ามามีส่วนร่วมในจัดการ ดูแล รักษา สิ่งของต่าง ๆ ที่เปรียบเสมือนรากเหง้าของตนเอง ส่งผลให้พวกเกิดความรักและหวงแหนในบ้านเกิดของตน