ในอำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม ช่วงเวลา พ.ศ.2512-2532 ชุมชนอำเภอบรบือได้มีความเจริญเติบโตทางด้านเศรษฐกิจของอำเภอจนทำให้จังหวัดมหาสารคามมีรายได้จากปัจจัยทางเศรษฐกิจดังกล่าวในช่วงเวลานั้น คือ เกลือ   โดยแหล่งวัตถุดิบนั้นคือ บริเวณหนองบ่อ ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันออกของเขตเทศบาลตำบลบรบือ ในช่วงเวลานั้น

การขยายตัวของชุมชนในบรบือได้เกิดการเปลี่ยนแปลงจากระบบการค้าในอำเภออย่างเห็นได้ชัดเจนกล่าวคือ ปัจจัยของบทบาทของเกลือทำให้กลุ่มคนจีนและผู้คนในท้องถิ่นได้มีการทำอุตสาหกรรมเกลือในอำเภอบรบือ กล่าวคือ โดยมีจุดเริ่มต้นบริเวณหนองบ่อ โดยเริ่มทำในปี พ.ศ. 2512 โดยคุณยายทองเหลี่ยม เล่าว่า

          “มะก่อนหนองบ่อยังไม่รู้ว่ามีเกลือ มีคนจีนชื่อ เจ๊กยี๋ตี่ แกตักน้ำขึ้นมาล้างรถมันเป็นสนิม แกเลยชิมน้ำพอรู้ว่ามันเค็ม หนองนี้มีเกลือแกเลยต้มเกลือขายก่อนคนอื่น"¹

บทบาทสำคัญของการขยายตัวทางเศรษฐกิจโดยมี เกลือ วัตถุดิบ ในการเปลี่ยนแปลงการค้ารวมทั้งการประกอบอาชีพของผู้คนในชุมชนรวมทั้งผู้ประกอบการ พ่อค้านักลงทุนในบรบือ กล่าวได้ว่า กลุ่มคนที่ทำให้เกิดการค้าขายเกลือ กลุ่มแรกคือ กลุ่มตระกูล ตั้งล่งกี้ ซึ่งแต่ก่อนนี้เป็นกลุ่มคนจีนทำกิจการรับซื้อผลผลิตทางการเกษตร และได้ทำกิจการโรงไม้ชื่อว่า วิสิทธิ์ก่อสร้าง²โดยการมีโรงเก็บไม้อยู่รอบๆ โดยจะใช้ไม้อาศัยเศษไม้จากโรงงานนั้นนำมาต้มเกลือ จึงทำให้เกิดการขยายตัวของกลุ่มคนจีนบริเวณย่านการค้าจากแต่เดิมที่มีการรับซื้อผลผลิตทางการเกษตร นำไปสู่การเป็นผู้ประกอบการการทำเกลือ หลังจากนั้นเริ่มมีผู้ประกอบการที่ทำกิจการต้มเกลือขายมากขึ้นส่วนใหญ่จะเป็นพ่อค้าคนจีนในตลาด³

ต่อมาในปี พ.ศ.2514 การต้มเกลือ โดยจะเป็นการสูบน้ำบาดาลขึ้นมาต้มโดยอาศัยเครื่องสูบน้ำ บทบาทในการขยายตัวของการทำเกลือโดยการสูบน้ำจากบาดาลกลุ่มตระกูล ตั้งล่งกี้ ทำให้เกิดการขยายตัวของผู้ประกอบการขึ้นมาจับจองที่ดินบริเวณหนองบ่อ ไม่ว่าจะเป็นพ่อค้า ข้าราชการ โดยได้ลงทุนซื้อที่ดินขุดเจาะน้ำบาดาล ส่วนกลุ่มชาวบ้านในชุมชนส่วนใหญ่เริ่มมีการเป็นแรงงานรับจ้างให้แก่กลุ่มผู้ประกอบการ ไม่ว่าจะเป็น แรงงานต้มเกลือ เฝ้าฉ่าง เกลือ รับจ้างตักเกลือขนเกลือเข้าฉาก และบรรจุเกลือเพื่อรอขาย⁵ส่วนผู้ประกอบการจะนำเงินจากการใช้แรงงานมาสร้างโรงเรือนสำหรับการต้มเกลือทำให้เกิดการขยายตัวของอุตสาหกรรมเกลือบริเวณริมถนนฝั่งถนนหนองบ่อฝั่งทิศตะวันออกของอำเภอโดยคุณยายอัฎดาเล่าว่า

“บรบือเริ่มมีรายรับจากการผลิตเกลือสินเธาว์ บริเวณริมหนองบ่อ จะเป็นดงเกลือคนสมัยนั้นสูบน้ำมาตาก ทำให้เศรษฐกิจเศรษฐกิจดีมาก เป็นสินค้าส่งออก”⁶

          ด้านการตลาดโดยอุตสาหกรรมเกลือในบรบือจะมีตลาดจะมีตลาดอยู่ภาคกลาง ภาคเหนือและในภาคอีสาน รูปแบบการขายเกลือนี้จะเป็นการบรรจุเกลือลงถุงโดยถุงหนึ่งจะมีน้ำหนักประมาณ 1 กิโลกรัม และส่งออกนำขายตามร้านค้าในตัวเมืองและตามหมู่บ้าน สมัยนั้นราคาเกลือขายส่งกิโลกรัมละ 50 สตางค์ แต่ต่อมาจากการผลิตของเกลือนำไปสู่โรงงานอุตสาหกรรม ในช่วงปี 2520-2522⁷ กล่าวคือ การทำเกลือเน้นการผลิตเพื่อส่งโรงงานอุตสาหกรรมนำไปใช้ในกิจการเกลือ สบู่ ผงซักฟอก สิ่งทอ

ระบบสาธารณูปโภคที่เข้ามาตั้งแต่ ปี พ.ศ.2505 การมีไฟฟ้าเข้ามาในอำเภอบรบือ เครื่องสูบน้ำจึงเป็นนวัตกรรมที่สนองความต้องการทางการขยายตัวทางของอุตสาหกรรมเกลือในชุมชนโดยมีกลุ่มผู้ประกอบการและทำให้เห็นวิถีชีวิตของการประกอบอาชีพของคนในชุมชน จากแต่เดิมมีการทำนา เก็บพืชผลทางการเกษตร ทำให้เกิดแรงงานอุตสาหกรรมเกลือจากผู้ประกอบการ ชุมชนจึงมีตัวเลือกในการทำมาหาหินโดยยึดเป็นแรงงานของโรงงานเป็นอาชีพรอง ทำให้ชุมชนและผู้ประกอบการต่างสร้างรายได้ในแก่ครัวเรือนมากขึ้นเป็นการขยายตัวทางเศรษฐกิจของบรบือที่คนบรบือมีฐานะที่ร่ำรวย และพอมีเงินที่ใช้ในการอุปโภคบริโภค ซึ่งส่งผลกระทบต่อการขยายตัวของชุมชน อาทิการตั้งถิ่นฐานย้ายที่อยู่เข้ามาไม่ว่าจะเป็นชุมชนบ้านซำแฮด บ้านค้อ บ้านหนองสิม และชุมชนต่างถิ่นที่เข้ามาโดยเฉพาะกลุ่มผู้ประกอบการที่จะเข้ามาทำอุตสาหกรรมเกลือ

การขยายตัวของอุตสาหกรรมเกลือ เกิดการหยุดทำในปี พ.ศ.2532 ซึ่งส่งผลกระทบในวงกว้างของชุมชนอำเภอบรบือ สาเหตุแรก มีผลทำให้ตัดไม้ทำลายป่าในพื้นที่เขตชุมชน สาเหตุที่สอง การแข่งขันกันของผู้ประกอบการในชุมชนทำให้มีการสภาวะราคาเกลือขึ้นลงไม่แน่นอน สาเหตุที่สาม ปัญหาการสูบน้ำหนองบ่อทำให้น้ำใต้ดินลดลง สาเหตุที่สี่ ก่อให้เกิดความเดือดร้อนแก่ประชาชนกลุ่มเกษตรกรในวงกว้าง กล่าวคือ ไม่สามารถทำนาได้เพราะน้ำที่ไหลลงมาตามทุ่งนาในชุมชนลำน้ำเสียวในบรบือทำให้เกิดผลกระทบต่อการทำนา ปลูกข้าวของเกษตรกร เพราะน้ำบริเวณหนองบ่อมีดินที่เค็มจากการสูบน้ำเพื่อนำมาต้มเกลือ⁸การขยายตัวของอุตสาหกรรมเกลือบริเวณหนองบ่อจึงมีการหยุดตัวลงจากการออกคำสั่งของรัฐบาลชาติชาย ชุณหะวัณ ทำให้โรงเรือนเกลือของผู้ประกอบการปล่อยทิ้งร้างผู้ประกอบการจึงหยุดชะงักการทำอุตสาหกรรมเกลือ ชาวบ้านแรงงานกลับไปทำอาชีพเกษตรกรรมเช่นเดิม

เชิงอรรถ