พนัสนิคมเมืองเก่า ร้อยเรื่องเล่าพระรถเมรี

พนัสธานี เป็นศรีเมืองชล

อุดมพืชผล ใจคนผ่องใส

ชายงาม หญิงสวยรวยน้ำใจ

อำเภอพงไพร พระรถเมรี

พนัสนิคม งามสมเมืองแมน

บ้านเมืองสุขแสน เป็นแดนเศรษฐี

ทำนา ค้าขายพันธ์ไม้ดี

แดนดง พงพี พนัสนี่เป็นหนึ่ง

อยู่เย็น เป็นสุขใจ

จากไป ใจตรึกรำลึกถึง

น้ำใจ ไมตรีที่มี ตราตรึง

ซาบซึ้ง พิสมัยด้วยใจปอง

พนัสบดี คือศรีเมืองดง

สิ่งใดประสงค์ พระคงสนอง

โพยภัยทั้งหลาย ทรงคุ้มครอง

เมืองดงแดนทอง พนัสของเราเอย

เพลงพนัสนิคม - สุนทราภรณ์

พนัสนิคม เป็นอำเภอเล็ก ๆ ผู้คนที่อาศัยอยู่แบ่งเป็นชุมชนหลัก ๆ ได้ 3 ชุมชน คือ ชุมชนไทย ชุมชนลาว และชุมชนจีน ทั้ง 3 ชุมชนอยู่กันอย่างพี่น้องไม่มีการแบ่งแยก โดยมีสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่เป็นศูนย์รวมจิตเดียวกัน คือ พระพนัสบดี คนในชุมชนต่างใช้ชีวิตรียบง่ายและอยู่กันอย่างสงบสุข อีกทั้งพนัสนิคมยังได้ถูกยกให้เป็นเมืองน่าอยู่ อันดับ 1 ของประเทศไทยอีกด้วย บ้ามเรือนหลายหลังในเมืองพนัสนิคมยังคงใช้ประตูไม้แบบพับ อีกหนึ่งหลักฐานที่แสดงถึงความเป็นเมืองเก่าของอำเภอพนัส คือบราณสถาน โบราณวัตถุ และแหล่งโบราณคดีต่าง ๆ

“เมืองพระรถ” อยู่ในตำบลหน้าพระธาตุ เชื่อว่าเป็นเมืองในสมัยทราวดี ปัจจุบันได้ขึ้นทะเบียนโบราณสถานเป็นที่เรียบร้อยแล้ว

เมื่อพูดถึงความเก่า สิ่งที่มาคู่กันนั้นก็คงจะหนีไม่พ้นเรื่องเล่า และตำนาน ซึ่งแน่นนอนว่าตำบลต่าง ๆ ในอำเภอพนัสนิคม ได้ร้อยเรื่องเล่าตำนานพระรถเมรีไว้ด้วยนั่นเอง อาทิเช่น

ตำบลหมอนนาง จะมีหิน 12 ก้อนวางเรียงกัน เชื่อว่าเป็นหมอนที่นาง 12 ใช้หลับนอน

ตำบลไร่หลักทอง จะมีหลักปักอยู่ เชื่อว่าเป็นหลักที่พระรถเสนใช้ผูกม้า เป็นต้น

ด้วยความที่พนัสนิคมเป็นแค่เมืองเก่าเล็ก ๆ มีคนหลายเชื้อชาติอาศัยอยู่ ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมของ 3 ชุมชน วิถีชีวิตการเป็นอยู่ที่เรียบง่าย อาหารการกินที่อุดมสมบูรณ์  สำเนียงการพูดที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น สิ่งบ้าน ๆ เหล่านี้ที่ทำให้ใครก็ตามที่ได้มาเยือน เป็นอันต้องหลงเสน่ห์เมืองพระรถเมรีทุกรายไป และสะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมของพนัสนิคมเมืองเก่า สามารถร้อยเรื่องเล่าพระรถเมรีได้อย่างสมบูรณ์