ทำไมต้องเก๋งเรือ

ทำไมต้องลอยฟ้า

ทำไมต้องห้องสมุด

สำหรับวัยรุ่นเบบี้บูม และวัยรุ่นเจนเอกซ์อาจคุ้นเคยดีกับชื่อ “ท่าฉลอม” จากบทเพลงอมตะ “ท่าฉลอมกับมหาชัย จะคิดทำไมว่าไกล เชื่อมความรักไว้ดีกว่า” ฟังแล้วก็เห็นความรักข้ามทะเลแจ่มชัดในจินตนาการ

ท่าฉลอมเป็นชุมชนการค้าเก่าแก่ของชาวจีน เป็นแหล่งชุมนุมบริษัทประมงชั้นนำ เป็นสุขาภิบาลหัวเมืองแห่งแรกของประเทศ มีถนนถวายที่ชุมชนร่วมกันสละที่ดินส่วนตัวเพื่อสร้างทางสัญจรและรัชกาลที่ 5 เคยเสด็จเพื่อทรงเปิดถนนสายนี้เมื่อ พ.ศ.2448

ด้วยความรักและผูกพัน กลุ่มคนเล็ก ๆ ที่เกิดและเติบโตมาในท่าฉลอมจึงรวมใจกันฟื้นความทรงจำ ความน่าประทับใจของดีของเด่นตำบลฉลอม และ “ห้องสมุดเก๋งเรือลอยฟ้าท่าฉลอม” ก็คือแลนด์มาร์กใหม่ที่เชื่อมโยงคนในพื้นที่กับคนระหว่างเจเนอเรชัน

ท่าฉลอม เมืองประมง

ราว 4-5 ปีก่อน ดร.สุวันชัย แสงสุขเอี่ยม ประธานกรรมการ บริษัท สมุทรสาครพัฒนาเมือง จำกัด วิสาหกิจเพื่อสังคม ได้รวมกลุ่มลูกหลานคนรักสมุทรสาครช่วยกันพัฒนาแหล่งท่องเที่ยว ค้นหาข้อมูลประวัติศาสตร์ และเรื่องราวร่วมสมัยเพื่อจัดทำเป็นฐานข้อมูลแหล่งท่องเที่ยว พร้อมทั้งกระตุ้นให้ชุมชนในฐานะเจ้าบ้านมีส่วนร่วมในการดูแลพื้นที่ท่องเที่ยวให้สะอาดสวยงาม

“ท่าฉลอมในอดีตมีชื่อเสียงเรื่องประมงมาก บริษัทประมงใหญ่หลายแห่งมีจุดเริ่มต้นที่นี่ มีบ้านท่าจีนซึ่งเมื่อก่อนเรือสำเภาจีนจากอยุธยาจะมาแวะ คนจีนจึงมาตั้งรกรากที่นี่กันมาก มีทั้งชาวแต้จิ๋ว ไหหลำ การค้าคึกคัก แต่วันเวลาผ่านไป การสัญจรทางรถไฟได้รับความนิยมมากขึ้น ความเจริญย้ายไปที่เมืองมหาชัย ธุรกิจประมงไม่ดีเหมือนเก่า คนรุ่นใหม่จึงออกไปทำงานนอกพื้นที่ มีแต่ผู้สูงอายุกับเด็ก การรวมตัวกันและชักชวนให้ชุมชนรู้สึกมีส่วนร่วมในการท่องเที่ยว จะเป็นการสานต่อคุณค่าอดีตและพัฒนาเมืองในระยะยาว”

พ.ศ.2562 บริษัท สถาปนิกชุมชนและสิ่งแวดล้อมอาศรมศิลป์ จำกัด ได้รับทุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ เพื่อออกแบบ “ลานวัฒนธรรมกีฬาชุมชน”

หลังจากทำงานคลุกวงในกันอยู่หลายเดือนจึงได้ไอเดียออกมาเป็น “ห้องสมุดเก๋งเรือลอยฟ้าท่าฉลอม” สวยงาม แปลกตา โดยนำ “หอเก็บน้ำเก่า” (อยู่ในบริเวณที่ทำการสาธารณสุขท่าฉลอมในปัจจุบัน) มาดัดแปลงให้เป็นประภาคาร ตกแต่งต่อเติมให้เป็นรูป “เก๋งเรือ” ซึ่งเป็นอัตลักษณ์ของชุมชน สื่อถึงการเคยเป็นเมืองประมง เมืองการค้า เป็นความชาญฉลาดของนักออกแบบและชุมชน เพราะหากไม่นำของเก่ามาใช้ประโยชน์ เป็นไปได้ว่าวันหนึ่งหอเก็บน้ำเก่าก็จะถูกทุบทิ้ง เพื่อสร้างสิ่งใหม่ตามธรรมชาติของการพัฒนาเมือง

ห้องสมุดเก๋งเรือลอยฟ้า

ชั้นบนของเก๋งเรือมีอะไรบ้าง เราไปดูกัน

จากชั้นล่าง เดินผ่านบันไดวนขึ้นสู่ชั้นสอง จะพบกับห้องสมุดขนาดกะทัดรัดให้คนในชุมชนมาใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ เมื่อเดินต่อไปยังชั้นถัดไป จะเป็นลานพักที่นั่งรับลมสบาย รอบนอกเป็นระเบียงมองวิวเมืองท่าฉลอม ส่วนอีกด้านเป็นหน้าต่างไม่กรุกระจก เพื่อมองลงมายัง “ลานไต้ก๋งน้อย” ด้านล่างได้อย่างสบาย ไม่มีอะไรขวางสายตา

ลานไต้ก๋งน้อย เป็นลานกว้างที่มีจุดประสงค์ให้เป็นที่ใช้สอยร่วมกันของคนต่างเจเนอเรชัน ออกแบบให้เชื่อมโยงกับแนวคิดหลัก มีตาข่ายแหอวน มีเสากระโดงเรือ อยู่อย่างเป็นมิตร กลมกลืนกับต้นไม้เดิมที่สถาปนิกไม่รื้อถอนออก พื้นสนามเป็นกระเบื้องยางสีฟ้าน้ำทะเลสวย

ผลจากการทำงานร่วมกันระหว่างสถาปนิกกับชุมชน ทำให้แลนด์มาร์กแห่งใหม่ของท่าฉลอมได้รับรางวัลเหรียญเงินของสมาคมสถาปนิกสยามฯ ประจำปี พ.ศ. 2565 และหลังโพสต์โควิดก็พร้อมแล้วสำหรับนักท่องเที่ยวที่จะมาเช็กอิน ใครที่ชอบเที่ยวแนวชุมชนวิถี ชวนมาทอดน่องได้ที่ท่าฉลอม

ที่ตั้ง : ถ.โสมนัสมรรคา ต.ท่าฉลอม อ.เมืองสมุทรสาคร จ.สมุทรสาคร 74000

ค่าเข้าชม : ไม่มีค่าใช้จ่าย

Travel Around

• ศาลเจ้าและวัดคู่ชุมชน อย่างที่บอกว่ามีคนจีนมาตั้งรกรากกันมาก จึงมีศาลเจ้าจีนเก่าแก่หลายแห่งคู่ชุมชนท่าฉลอม เช่น ศาลเจ้าปุนเถ่ากง ศาลเจ้าพ่อกวนอู ศาลเจ้าเอียตี่กง ศาลเจ้าแม่ทับทิม แถมใกล้ ๆ ห้องสมุดเก๋งเรือยังมีวัดแหลมสุวรรณารามริมแม่น้ำท่าจีนที่มีโบสถ์เก่าแก่อายุกว่า 300 ปี
• ถนนถวาย ถนนสายประวัติศาสตร์ที่คนท่าฉลอมลงเงินลงแรงร่วมกันสร้างเพื่อเป็นทางสัญจรและการค้า ในอดีตถนนนี้มีความสำคัญเพราะเป็นจุดเชื่อมทางรถไฟไปแม่กลอง ปัจจุบันมีสามล้อถีบไว้คอยบริการนักท่องเที่ยว ขี่ไปชมสตรีตอาร์ต ศิลปะบนกำแพงและศิลปะบนฝาท่อ สีสันของท่าฉลอมในวันนี้