โดยสังเขป “แหวนตีมือโบราณไทพวน” เจ้าตำรับตีเงินเข้านิ้ว

อ้างอิงข้อมูลทางบรรณานุกรมของห้องสมุดแห่งชาติ ในเหตุการณ์ไทยเสียเมือง ร.ศ. ๑๑๒ กรณีพิพาทไทย-ฝรั่งเศส การที่ฝรั่งเศสได้นำกองทหารเข้ายึดครองแคว้นสิบสองจุไทย ด้วยการกล่าวอ้างว่าเพื่อช่วยปราบฮ่อแล้วไม่ยอมถอย ครั้นเมื่อการปราบฮ่อครั้งที่ ๔ ผ่านพ้นไป ฝรั่งเศสได้เข้ายึดครองดินแดนสิบสองจุไทยไว้ ฝ่ายไทยได้ส่งทหารเข้ายึดครองหัวเมืองทั้งห้า รวมเมืองพวนเป็นเมืองที่หก เขตหลวงพระบางรวมทั้งเขตแดนทุ่งเชียงคำประกอบกับที่สยามมีอาณาเขตไม่แน่ชัด จึงถูกฝรั่งเศสบีบทางการเมืองและการทหารจนต้องเสียดินแดนบางส่วนครั้งแรกในสมัยนี้เอง คือพื้นที่สิบสองจุไทย และเมืองพวนเป็นเนื้อที่ ๘๗,๐๐๐ ตารางกิโลเมตร ให้แก่ฝรั่งเศสเมื่อวันที่ ๒๒ ธันวาคม ๒๔๓๑ เป็นปฐมเหตุแห่งการเกิดเหตุการณ์ ร.ศ. ๑๑๒ ทำให้ไทยต้องเสียเมืองหลวงพระบาง จำปาศักดิ์ พระตะบอง เสียมราฐ ศรีโสภณ ดินแดนสิบสองจุไทยและเมืองพวน (เมืองแห่งช่างตีเงิน)

หลังเหตุการณ์บ้านเมืองสงบ จึงเริ่มมีการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศ หลวงธรรมรงค์ จึงได้ระดมช่างฝีมือทุกชนเผ่าที่มีความรู้ความสามารถในเรื่องเงิน ชาวพวนที่อพยพมาจากเมืองพวนบางส่วน ได้มาอาศัยใบบุญบารมีพระชายาดารารัศมี ซึ่งเป็นบุตรตรีของเจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าเมืองเชียงใหม่องค์สุดท้าย ในรัชกาลที่ ๕ จึงได้นำเหรียญเงินตรามาตีเป็นแหวน เรียกว่า “ตีเงินเข้านิ้ว” ซึ่งเป็นการตีตามแบบฉบับดั้งเดิมโบราณกาลแท้ กระบวนการดั้งเดิมที่คงสื่บทอดจากรุ่นสู่รุ่น นั้นคือ “จะต้องตีโดยไม่ผ่านไฟ ไม่ผ่านการหลอมละลาย” โดยความเชื่อที่สืบมาได้กล่าวไว้ว่า เงินหนึ่งร้อยบาทถ้าขาดไปแม้หนึ่งสตางค์แดงเดียว เงินจำนวนนั้นก็ไม่อาจเต็มร้อยได้ เพราะฉะนั้นเงินตราแม้เพียง หนึ่งสตางค์แดงเดียว ก็มีอำนาจในการเติมเงินให้เต็มร้อยได้ ถ้านำมาตีให้เป็นแหวนแบบโบราณ จึงเรียกว่า “ตีเงินเข้านิ้ว เข้ามือ” เงินจะอยู่นิ้วอยู่มือเต็มนิ้วเต็มมือ ถ้าถูกไฟเงินจะตาย จะเขียวจะดำ “ต้องตีสด " เท่านั้นจากแรงของช่างตีเงินเท่านั้น เงินจะได้ไม่ตาย ยังคงรักษาเนื้อเงิน ให้มีอำนาจในการเติมเต็ม อย่างเช่น สามารถเก็บรายละเอียดบนขอบเหรียญ ได้ทั้งนอกและใน เรียกว่าเก็บเลข พ.ศ. และสกุลเงินนั้นได้

ช่าง “ตีเงินเข้านิ้ว” จะสืบทอดฝีมืองานช่างจากรุ่นสู่รุ่น ต้องเป็นผู้มีศีล 5 จิตเป็นกุศลธรรม ผู้เป็นครูอาจารย์หรือบิดา ถึงจะยอมสอนให้  และช่างส่วนใหญ่จะอาศัยอยู่กับเจ้าขุนมูลนาย เหล่าราชนิกุล ถึงจะประชาชนทั่วไปจึงไม่ค่อยได้เห็นงานแบบนี้สักเท่าไหร่นัก