“ติโลกอาราม" เป็นวิหารเก่าแก่สร้างขึ้น พ.ศ.2011- 2022 สมัยพระยายุทธิษฐิระเป็นเจ้าเมืองพะเยา สมัยก่อนคนเมืองพะเยาโบราณอาศัยอยู่บนผืนดินบริเวณกว๊านพะเยา ปัจจุบันเป็นทะเลสาบแหล่งใหญ่ที่สุดของภาคเหนือ มีสายน้ำแม่อิงอันไหลรวมแม่น้ำสิบสองสายจากเทือกเขาผีปันน้ำ ฤดูกาลเปลี่ยนแปลงภัยแล้งคุกคาม กรมประมงสร้างประตูกั้นน้ำแก้ปัญหาภัยแล้งเมื่อ พ.ศ.2482 สร้างเสร็จ พ.ศ.2484 วัดติโลกอารามอยู่ใต้ผืนน้ำ

พ.ศ.2550 คณะสำรวจ นำโดยผู้ว่าราชการจังหวัดพะเยาและประธานฝ่ายสงฆ์ พระอุบาลีคุณูปมาจารย์(ปวง ธมฺมปญฺญมหาเถระ) สำรวจโบราณสถานจังหวัดพะเยาพบศิลาจารึกอักษรฝักขามบริเวณวัดติโลกอารามอันเป็นวัตถุพยานทางประวัติศาสตร์ พระนามของพระยายุทธิษฐิระ ผู้ก่อสร้างวัดติโลกอารามถูกกล่าวขานอีกครั้ง พระยายุทธิษฐิระ เดิมคือพระยาสองแคว ทำสัญญากับพระบรมไตรโลกนาถว่า หากพระบรมไตรโลกนาถได้ครองกรุงศรีอยุธยา จักให้พระยายุทธิษฐิระปกครองเมืองสุโขทัย ยามเติบใหญ่ช่วยทำการศึก พระบรมไตรโลกนาถผู้เปรียบดั่งเชษฐาได้ปกครองอาณาจักรอยุธยาสมดังใจ กลับให้พระยายุทธิษฐิระครองตำแหน่งพระยาสองแควจนเป็นที่น้อยเนื้อต่ำใจ พระเจ้าติโลกราชเจ้าเมืองล้านนาเกลี้ยกล่อมพระยายุทธิษฐิระเป็นบุตรบุญธรรม แล้วนำกำลังพลทำศึกชิงเมืองพิจิตรจนได้รับชัยชนะ สิ้นสงครามพระเจ้าติโลกราชให้พระยายุทธิษฐิระพักรบอยู่เมืองภูคา จากนั้นจึงให้ปกครองเมืองพะเยา

เพื่อเถลิงเกียรติพระเจ้าติโลกราชเจ้าเมืองล้านนา พระยายุทธิษฐิระสร้างวัดติโลกอารามโดยผสมผสานศิลปะหลายแขนง ทั้งศิลปะสุโขทัย เชียงแสน ล้านนา สังเกตจากรูปจำลองเจดีย์ทรงประสาทยอดวัดติโลกอาราม รวมถึงพระพุทธรูปสลักหินทรายที่ค้นพบบริเวณวัดติโลกอารามพระนามว่า  “หลวงพ่อศิลา” มีลักษณะเฉพาะอันได้รับอิทธิพลจาก พระพุทธรูปสิงห์หนึ่งพุทธศิปล์เชียงแสน ผสมผสานกับพระพุทธรูปหมวดใหญ่ศิลปะสุโขทัย อักษรฝักขามบนศิลาจารึกทำให้รอยต่อทางประวัติศาสตร์จังหวัดพะเยา เชื่อมโยงกับวัฒนธรรมสุโขทัยและล้านนาอย่างเป็นเหตุเป็นผล พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ปวง ธมฺมปญฺญมหาเถระ) ปราชญ์เมืองพะเยา ดำริให้มีการบูรณวัดติโลกอารามและสร้างวัฒนธรรมบนผืนน้ำกว๊านพะเยา

นับแต่โครงการกู้วัดติโลกอารามเริ่มดำเนินการ ประวัติศาสตร์เมืองพะเยาถูกเรียบเรียง วัตถุโบราณทางประวัติศาสตร์ถูกเก็บรักษาอย่างเป็นระบบ หน่วยงานราชการและเอกชนมีบทบาทด้านการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมเมืองพะเยา แนวคิดการสร้างภาพลักษณ์ด้านการท่องเที่ยว      (Branding) เมืองพะเยา ได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยว ช่วงวันหยุดเทศกาลสำคัญผู้คนแปลกถิ่นคึกคักบนถนนเลียบกว๊านพะเยา เรือพายลอยล่องแหวกกระแสน้ำสู่วัดติโลกอารามสักการะสถาน

โครงการกู้วัดติโลกอารามหาใช่ความฝันอันเลื่อนลอย แต่เป็นความจริงแห่งสัจธรรมในดำริพระเดชพระคุณหลวงพ่อใหญ่ พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ปวง ธมฺมปญฺญมหาเถระ) เมธีปราชญ์เมืองพะเยา ส่วนอาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ พ.ศ.2554 วาดฝันคนพะเยาด้วยศิลปะอันเป็นปรมัตถ์โดยออกแบบประติมากรรมร่วมสมัย