พันธบัตรรัฐบาลของราชอาณาจักรสยามในยุคแรก

ตราสารหนี้หรือที่เรารู้จักกันดีว่าเป็นตราสารทางการเงินประเภทหนึ่งที่มีลักษณะเหมือนการกู้ยืมเงิน ผู้ออกตราสารหรือผู้กู้ยืมจะมีสถานะเป็น “ลูกหนี้” มีหน้าที่ในการจ่ายดอกเบี้ยและเงินต้นคืนให้แก่ผู้ซื้อตราสารหรือ “เจ้าหนี้” ตามอัตราดอกเบี้ยและเวลาที่ตกลงกันไว้ ซึ่งตราสารหนี้มีชื่อเรียกแตกต่างกันตามผู้ออก เช่น หากเป็นตราสารหนี้ออกโดยรัฐบาลจะเรียกว่าพันธบัตรรัฐบาล แต่หากออกโดยบริษัทเอกชนจะเรียกว่า หุ้นกู้

ตราสารหนี้ถูกใช้เป็นเครื่องมือในการระดมทุนมาตั้งแต่สมัยอดีต โดยตราสารหนี้ยุคแรกจะออกโดยรัฐบาลและมีการระดมทุนจากผู้ลงทุนต่างประเทศเป็นส่วนใหญ่ ต่อมาจึงมีการระดมทุนขึ้นภายในประเทศ เพื่อนำไปพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานสาธารณูปโภคต่างๆ ของประเทศที่ยังคงปรากฏให้เห็นอยู่ทุกวันนี้

หากจะมองย้อนอดีตของตราสารหนี้ในราชอาณาจักรสยาม ตราสารหนี้ยุคแรกได้เกิดขึ้นตั้งแต่เมื่อกว่า 115 ปีแล้ว ในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อวันที่ 15 มีนาคม 2448 เป็นพันธบัตรรัฐบาลที่ออกในสกุลเงินปอนด์สเตอร์ลิง อายุ 40 ปี มูลค่า 1 ล้านปอนด์ จ่ายอัตราดอกเบี้ยร้อยละ 4.5 ต่อปี จ่ายดอกเบี้ยปีละ 2 งวด ทุก 6 เดือน จำหน่ายให้แก่นักลงทุนในลอนดอนและปารีส ถือเป็นการกู้เงินโดยการออกพันธบัตรขายในตลาดต่างประเทศเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ของประเทศ เป็นการออกพันธบัตรเพื่อนำเงินไปใช้ในการก่อสร้างทางรถไฟสายลพบุรี-อุตรดิตถ์ ระยะทาง 352 กม. ซึ่งเป็นทางรถไฟจากภาคกลางสู่ภาคเหนือสายแรกของประเทศไทย

สำหรับพันธบัตรรัฐวิสาหกิจแห่งแรกของประเทศไทยออกโดย กรมรถไฟ ซึ่งได้ออกพันธบัตรมูลค่า 4.6 ล้านปอนด์ ในปี พ.ศ. 2452 เพื่อกู้เงินจากสหพันธรัฐมาลายูมาใช้สร้างทางรถไฟสายใต้ นับเป็นพันธบัตรรัฐวิสาหกิจฉบับแรกของไทย และเป็นการนำมาสร้างทางรถไฟซึ่งเป็นโครงสร้างพื้นฐานหลักของประเทศในขณะนั้น

ส่วนการออกพันธบัตรเพื่อกู้เงินจากประชาชนภายในประเทศเป็นครั้งแรก เกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2476 ในสมัยรัชกาลที่ 7 ซึ่งเป็นพันธบัตรสกุลเงินบาทฉบับแรก โดยกระทรวงการคลังออกพันธบัตรออกขายแก่ประชาชนเพื่อนำเงินมาลงทุนในโครงการสาธารณูปโภคต่างๆ เพื่อรองรับการขยายตัวของเศรษฐกิจในประเทศ พันธบัตรสกุลเงินบาทรุ่นแรกมีมูลค่า 10 ล้านบาท อายุ 10 ปี อัตราดอกเบี้ยร้อยละ 4.5 ต่อปี จ่ายดอกเบี้ยทุก 6 เดือน

สำหรับใครที่อยากเห็นพันธบัตรรัฐบาลในยุคแรก ที่พิพิธภัณฑ์เรียนรู้การลงทุน “INVESTORY” ก็มีจัดแสดงให้ชม ซึ่งเป็นสำเนาพันธบัตรรัฐบาลปี 2467 ในสมัยรัชกาลที่ 6 โดยขณะนั้นรัฐบาลไทยได้ออกพันธบัตรรัฐบาลสกุลเงินปอนด์สเตอร์ลิง อายุ 40 ปี มูลค่า 3 ล้านปอนด์ จำหน่ายให้แก่นักลงทุนในลอนดอน เพื่อนำมาขยายทางรถไฟของประเทศ พัฒนาระบบชลประทาน และสาธารณูปโภคด้านต่างๆ

ที่มาข้อมูล : สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย และ หนังสือ ก้าวสู่ศตวรรษที่สอง ตลาดตราสารหนี้ไทย

ที่มาของวัตถุจัดแสดง : พันธบัตรรัฐบาลปี 2467 เอื้อเฟื้อโดย คุณศุกรีย์ แก้วเจริญ กรรมการและผู้จัดการ ตลาดหลักทรัพย์ฯ คนที่ 1

เชิญสัมผัสประสบการณ์การเรียนรู้ได้ ชั้นใต้ดิน อาคารตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย และเนื่องจากในช่วงนี้ยังปิดสถานที่ทำการเนื่องจากสถานการณ์ COVID-19 #อยู่บ้านหยุดเชื้อเพื่อชาติ สามารถท่องเที่ยวพิพิธภัณฑ์เรียนรู้การลงทุน ผ่าน VIRTUAL Museum ที่ http://investory.set.or.th/exhibition