“ขนมเข่ง” ของไหว้ที่ขาดไม่ได้ในวันตรุษจีน ว่าแต่ทำไมถึงขาดไม่ได้กันนะ?

“ขนมเข่ง” คือขนมชนิดหนึ่งในตระกูล “เหนียนเกา” หรือ ขนมประจำปีที่จะทำขึ้นในช่วงเวลาตรุษจีน ชาวจีนแต่ละกลุ่มมีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามแต่ละท้องถิ่น จีนกลาง เรียก “เหนียนเกา” จีนแต้จิ๋ว เรียก “ตีก๊วย” สำหรับชาวภูเก็ต ปีนัง ฝูเจี้ยน จะเรียกขนมเข่ง ว่า “ตีโก้ย” มีความหมายว่า “ขนมหวาน” ด้วยลักษณะของขนมที่มีความเหนียว จึงเรียกว่า “เหนียน” แปลว่า “เหนียว” ซึ่งพ้องเสียงกับคำว่า เหนียน ที่แปลว่า “ปี” ส่วนคำว่า “เกา” แปลว่า “สูงส่ง” เมื่อนำทั้งสองคำมารวมกันจึงมีความหมายอันเป็นมงคลว่า “แต่ละปีดียิ่งขึ้น”
.
#ขนมเข่งของชาวฮกเกี้ยน

ขนมเข่งที่คุ้นตากันดีจะมีสีขาว แต่สำหรับขนมเข่งของคนฮกเกี้ยน จะมี “สีน้ำตาล” โดยใช้วิธีการนึ่งด้วยเตาฟืนนานข้ามวันข้ามคืน ขนมจึงเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล ปัจจุบันการนึ่งด้วยฟืนทำได้ยากขึ้นสำหรับชุมชนเมือง ขนมเข่งสีน้ำตาลปัจจุบัน จะใช้น้ำตาลปี๊บ หรือ น้ำตาลสีเข้ม แทนน้ำตาลทรายขาว หรือบ้างก็ใช้ข้าวเหนียวดำแทน ข้าวเหนียวขาว เพื่อทุ่นเวลาในการนึ่ง
.
#นึ่งขนมเข่งทำไม่ต้องจุดธูป

ขนมเข่งทำจากแป้งข้าวเหนียว และน้ำตาลทรายนวดผสมเข้าด้วยกัน จากนั้นค่อยๆ ใส่น้ำเปล่าเทลงไปทีละนิดจนหมด นวดผสมจนแป้งเป็นเนื้อเดียวกัน เทในกระทงใบตองที่ทาน้ำมันพืชบางๆ แล้วนำไปนึ่งจนสุก ในสมัยโบราณใช้ธูปในการวัดความสุกพอดีของขนมเข่ง (ใช้เวลา 1 ก้านธูปหรือประมาณ 1ชั่วโมง) นอกจากนี้ยังมีความเชื่ออีกว่าคนที่นึ่งขนมเข่งได้ต้องเป็นคนทีสะอาดและไม่อยู่ระหว่างการไว้ทุกข์ เพราะจะทำให้ขนมเข่งไม่สุก
.
#ผลผลิตจากข้าวที่ใช้ขอบคุณเทพเจ้าในวันสิ้นปี

สาเหตุที่ขนมเข่งเป็นของที่ขาดไม่ได้บนโต๊ะไหว้ในเทศกาลตรุษจีน เพราะขนมเข่งถือขนมที่แปรรูปมาจาก "ข้าว" ผลผลิตหลักทางการเกษตรที่เก็บเกี่ยวในรอบปี เพื่อขอบคุณเทพเจ้าในวันสิ้นปี โดยขนมเข่งที่นิยมของชาวจีนฮกเกี้ยนจะทำจาก "แป้งข้าวเหนียว" เพราะเป็นพืชอาหารหลักของคนฮกเกี้ยนในยุคโบราณก่อนจะมากินข้าวเจ้าในช่วงหลัง ขนมเข่งของภูเก็ตและปีนังจะมีขนาดไม่ใหญ่มากรองด้วยใบตอง ส่วนขนมเข่งในฝูเจียนจะมีขนาดใหญ่กว่า แต่ยังคงหน้าตากรรมวิธีเดียวกัน
.
#ขนมเข่งกับความสำคัญต่อชาวจีนโพ้นทะเล

อีกนัยหนึ่งด้วยขนมเข่งยังมีความหมายต่อชาวจีนโพ้นทะเลในฐานะเสบียงระหว่างเดินทาง ด้วยเป็นขนมที่ทำจากข้าวและเก็บไว้ได้นาน ขนมเข่งจึงเป็นอาหารประทังชีวิตในช่วงเวลาแห่งความแร้งแค้น เพื่อระลึกความยากลำบากและดินแดนที่จากมา ชาวจีนจึงนิยมนำขนมเข่ง หรือเหนียนเกา เซ่นไหว้ในเทศกาลตรุษจีน นอกจากนี้ชื่อขนมเข่งก็ยังพ้องกับคำมงคลถือเป็นมงคลแก่ผู้ไหว้อีกด้วย
.
#เคล็ดไม่ลับจากมิวเซียม

ด้วยความความที่ขนมเก็บไว้ได้นานจึงมีภูมิปัญญาในการนำมาแปรรูปได้หลากหลายเมนู อาทิ ขนมเข่งปอเปี๊ยะ –ขนมเข่งบัวลอยเผือก -ขนมเข่งพัฟ- ขนมเข่งทอด-ขนมเข่งคลุกมะพร้าว -ขนมเข่งคลุกงา -ขนมเข่งชุบไข่ทอด -ขนมเข่งชุบแป้งทอด ว่าแต่ปีนี้ได้ทานขนมเข่งกันหรือยังเอ่ย?
.
ข้อมูลเพิ่มเติม :
1. หนังสือ เทศการจีนและการเซ่นไหว้ โดย ถาวร สิกขโกศล สำนักพิมพ์มติชน
2. https://www.gotoknow.org/posts/518237
3. https://foodstorythai.com/9-สูตร-ขนมเข่ง-แปลงร่าง/
4. https://news.phuketindex.com/…/chinese-new-year-2-207098.ht…