ประเพณีลอยกระทง ไม่มีหลักฐานระบุแน่ชัดว่าเริ่มตั้งแต่เมื่อใด แต่เชื่อว่าประเพณีนี้ได้สืบต่อกันมายาวนานตั้งแต่สมัยสุโขทัย โดยในรัชสมัยพ่อขุนรามคำแหง เรียกประเพณีลอยกระทงนี้ว่า "พิธีจองเปรียญ" หรือ "การลอยพระประทีป" และมีหลักฐานจากศิลาจารึกหลักที่ 1 กล่าวถึงงาน "เผาเทียนเล่นไฟ" ว่าเป็นงานรื่นเริงที่ใหญ่ที่สุดของกรุงสุโขทัย ทำให้เชื่อกันว่างานดังกล่าวน่าจะเป็นงานลอยกระทงอย่างแน่นอน

จังหวัดสุโขทัย กรมศิลปากร และการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย จึงร่วมกันจัดงานประเพณี ลอยกระทง เผาเทียนเล่นไฟ จังหวัดสุโขทัย ขึ้นเมื่อปี พ.ศ.2520 เพื่อเป็นการฟื้นฟูประวัติศาสต ร์ประเพณีลอยกระทงและส่งเสริมการเดินทางท่องเที่ยวจังหวัดสุโขทัย โดยให้ชื่องานตามคำในศิลาจารึกว่า "งานเผาเทียน เล่นไฟ" จุดเน้นที่สำคัญของงานนี้ คือ การฟื้นฟูประเพณีลอยกระทง เผาเทียน เล่นไฟ พลุ ตะไล ไฟพะเนียง ดอกไม้ไฟชนิดต่างๆ จังหวัดสุโขทัย โดยกำหนดจัดขึ้นทุกปี ณ อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย โดยมีกิจกรรมต่างๆ ดังนี้

• พิธีรับรุ่งอรุณแห่งความสุข ณ อุโบสถวัดตระพังเงิน
• พิธีบวงสรวงบุรพกษัตริย์สุโขทัยทุกพระองค์ ณ บริเวณพระบรมราชานุสาวรีย์พ่อขุนรามคำแหงมหาราช
• การแสดงประกอบแสง เสียง ณ บริเวณวัดมหาธาตุ 
• ลานเทศน์ลานธรรม(เทศน์มหาชาติ) ณ ลานโพธิ์ หลังวัดชนะสงคราม
• การแสดงพลุ ตะไล ไฟพะเนียง ณ บริเวณสระน้ำวัดสระศรี(ตระพังตะกวน)
• การประกวดนางนพมาศ การประกวดร้องเพลงชิงถ้วยพระราชทานสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ณ เวทีโรงละครกลางแจ้ง
• การประกวดกระทงเล็ก โคมชักโคมแขวน พนมหมาก พนมดอกไม้ 
• จำลองหมู่บ้านวิถีชีวิตไทยและตลาดปสาน ตลาดโบราณสมัยกรุงสุโขทัย จัดโดย ททท.สำนักงานจังหวัดสุโขทัย
• กีฬาพื้นบ้าน เช่น การแสดงกระบี่กระบอง การสาธิตมวยคาดเชือก
• การแสดงดนตรีไทย
• ขบวนอัญเชิญไฟพระฤกษ์และพระประทีปพระราชทาน  ขบวนแห่นางนพมาศ  ขวนแห่กระทง 
• การจำหน่ายสินค้าสหกรณ์และสินค้า OTOP ของจังหวัดสุโขทัย เป็นต้น

และเอกลักษณ์ที่สำคัญในงาน คือ ประเพณี “ข้าวขวัญวันเล่นไฟ” เป็นการรับประทานอาหารร่วมกันของผู้มาเยือนเมืองสุโขทัยในโอกาสงานประเพณีเผาเทียนเล่นไฟ มีวัตถุประสงค์ คือ เป็นการรักษาธรรมเนียมไทยในการเลี้ยงข้าวปลาอาหาร เพื่อกระชับสัมพันธไมตรีร่วมกันโดยการนั่งล้อมวงบนเสื่อและรับประทานอาหารพื้นบ้านของสุโขทัย

ที่มา : https://www.m-culture.go.th/