ถ้าพูดถึงประเพณีการละเล่นชูชก น้อยคนจะคุ้นเคยและไม่เคยได้ยินเรื่องราวการละเล่นชูชก ประเพณีนี้จัดกันมาช้านานของบ้านเชิงคีรี อำเภอด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย มานานนับร้อยปี โดยที่จะมีการจัดในช่วงเทศกาลออกพรรษา ซึ่งตรงกลับวันเทศน์มหาชาติ ในวันเพ็ญเดือน 11 นอกเหนือจากวันออกพรรษาจะไม่มีการละเล่นชูชก หรือบางครั้งได้มีหน่วยราชการอื่นนำไปแสดงหรือเผยแพร่ในกรณีการจัดการแสดงเป็นพิเศษ  เอกลักษณ์ประเพณีการละเล่นชูชกนี้เป็นประเพณีที่ประชาชนในอำเภอบ้านด่านลานหอยให้ความสำคัญในการละเล่นอย่างมากมากและมีการสืบทอดการละเล่นมาอย่างช้านานและมีอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบันนี้ เมื่อถึงวันออกพรรษาประชาชนที่อยู่ห่างไกลต่างมารวมตัวเพื่อดูการละเล่นชูชกดังกล่าว

     การละเล่นชูชกจะมีพี่เลี้ยงหรือผู้ช่วยเหลื่อคอยประคองจูงไป เพื่อนำไปขอทานกับบุคคลทั่วไปซึ่งจะได้เงินจำนวนเล็กน้อยที่จะนำไปทำบุญในการติดขันกัณฑ์ในกัณฑ์ชูชก ก่อนการละเล่นชูชกนี้จำเป็นต้องมีการกราบขอขมาต่อเจ้าอาวาส พระพุทธรูป และพระประทาน เสียก่อน โดยใช้ดอกไม้ธูปเทียนในการกราบสักการะ ขอให้การแสดงมีความปลอดภัย ในบางครั้งผู้แสดงของการละเล่นชูชกนี้ หลังการละเล่นมีอาการปวดท้องและมีอาการอื่นๆ บ้างในบางครั้ง ในส่วนของพระภิกษุสงฆ์ จะทำน้ำมนต์ปะพรมให้อาการดังกล่าวจะหาย เมื่อการกราบขอขมาเสร็จก็จะแห่หรือเดินไปรอบวัดเพื่อร่วมสนุกและทักทายผู้คนทั่วไป

     บางครั้งจะมีการไล่จับเด็กที่เข้าชมชูชกดังกล่าว เสร็จแล้วจะขึ้นไปบนศาลาวัดก่อนที่ทักทายผู้คนทั่วไป บางครั้งจะมีการไล่จับเด็กที่เข้ามาชมชูชกดังกล่าว เสร็จแล้วจะขึ้นไปบนศาลาวัดก่อนที่จะมีการเทศน์ ในกัณฑ์ชูชก โดยตัวชูชกจะเที่ยวขอทานขอเงินผู้คนที่อยู่บนศาลา ประมาณ 3 รอบพอเล่นเพียงพอประมาณเวลา ก็เริ่มการเทศกัณฑ์ชูชก โดยพระที่รับเทศน์ในกัณฑ์ชูชกดังกล่าวก็จะเทศสรุปให้บรรดาญาติโยมที่มาทำบุญได้ทราบ โดยในอดีตการเทศน์ในกัณฑ์ชูชกจะเทศด้วยน้ำเสียงตลกเป็นที่ชื่นชอบของเหล่าญาติโยมในสมัยก่อนเช่นกัน และการเทศน์กัณฑ์ชูชกนี้จะกล่าวถึงตัวแสดงแต่ละตัวว่ามีบทบาทอย่างไร อย่างสนุกสนาน ในอดีตจะกระทำดังกล่าว เมื่อเทศน์เสร็จในกัณฑ์ชูชก ทางฝ่ายตัวชูชกก็จะลงจากศาลาวัดมาร่วมสนุกสนานข้างล่างศาลาวัดอีกครั้ง และมีการลงเล่นน้ำของตัวชูชกในแบบต่างๆ ที่ตลกเป็นที่สนุกสนานของผู้คนทั่วไปที่เฝ้ารอดูตัวชูชก

     หลวงพ่อปี้ (พระครูสุวิชานวรวุฒิ) ซึ่งอดีตเป็นเกจิชื่อดังของจังหวัดสุโขทัยในอดีต เป็นเจ้าอาวาสวัดเชิงคีรี มีถิ่นกำเนิดที่บ้านเชิงคีรีเช่นกัน โดยชาวบ้านลานหอยได้นิมนต์หลวงพ่อปี้ให้มาสร้างวัดลานหอย ซึ่งมีระยะประมาณ 2 กิโลเมตร ชาวบ้านลานหอยก็ได้นำการละเล่นมาเล่นที่วัดลานหอยเช่นกัน โดยวัดเชิงคีรีในสมัยก่อนจะถูกเรียกว่า “วัดใน” และวัดลานหอยจะถูกเรียกว่า “วัดนอก” ดังนั้นการละเล่นจึงมีขึ้นทั้งสองวัดทำให้ผู้คนแบ่งฝั่งกันไปดู จำนวนผู้ชมจึงน้อยลงไป ในช่วงเวลาต่อมาจึงให้มีการละเล่นชูชกชุดเดียว ซึ่งวัดไดเทศน์ก่อนตัวชูชกก็จะไปเล่นร่วมสนุกสนานในวัดนั้นๆ ก่อนเสร็จแล้วจึงกลับมาอีกวัดที่เหลือที่เทศน์ในกัณฑ์ชูชกทีหลัง

     การละเล่นชูชกในสมัยก่อน จะมีการละเล่นที่วัดเชิงคีรีที่เดียว และจะไม่มีการร้องเพลงประกอบแต่อย่างได แต่ในปัจจุบันได้มีการประยุกต์ให้มีการนำกลองยาวมาประกอบในการละเล่นให้มีความครึกครื้น โดยได้รับการส่งเสริมการละเล่นชูชกจากเทศบาลตำบลลานหอย ให้มีการจัดขบวนแห่ไปรอบๆ เทศบาล เพื่อเป็นจุดส่งเสริมการท่องเที่ยวของอำเภอบ้านด่านลานหอย โดยจะใช้ระยะเวลาในการละเล่นชูชกประกอบขบวนแห่ ประมาณ 3-4 ชั่วโมง เพราะคนที่แต่งกายแสดงเป็นตัวชูชกจะมีความร้อนมาก เนื่องจากแต่งคลุมไปทั่วตัวและนำหมอนมายัดบริเวณหน้าท้อง การละเล่นชูชกนี้จะสะท้อนให้เห็นความเชื่อว่าสิ่งไดเป็นสิ่งน่ากลัว หรือสิ่งไดเป็นสิ่งที่ไม่น่ากลัว ซึ่งเกี่ยวกับพระเวสสันดรในกัณฑ์ชูชก ในปัจจุบันโดยที่เด็กๆ หรือผู้สนใจได้ศึกษาเรียนรู้ด้วยตนเอง ในวัดเชิงคีรี และส่วนอำเภอบ้านด่านลานหอยได้ส่งเสริม ให้เป็นประเพณีระดับอำเภอเพื่อเชิญชวนนักท่องเที่ยวได้มารับชมการแสดงการละเล่นชูชก

ขอบคุณภาพถ่ายและเนื้อเรื่องจาก    ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย

และ  Jenny wadsai