เมืองแพร่ถูกสร้างขึ้นเมื่อใดยังไม่มีหลักฐานที่แน่ชัด แต่แรกนั้นเมืองแพร่ถูกขนานนามว่า

“เมืองพล” ผู้นำในการสร้างบ้านแปงเมืองแห่งนี้ขึ้นคือ “พญาพล” ราชนัดดาแห่งกษัตริย์น่านเจ้า โดยนำชาวไทลื้อ ไทเขินส่วนหนึ่งอพยพมาจากเมืองเชียงแสน ไชยบุรี และเมืองเชียงพางคำ ได้ตั้งถิ่นฐานสร้างเมืองบนที่ราบฝั่งแม่น้ำยม สร้างเมืองแพร่โดยการขุดคูเมืองและก่อกำแพงเมืองรอบเมืองเก่า

          “พญาพล” ผู้ครองนครแพร่องค์แรก เมื่อสร้างบ้านแปงเมืองแล้ว “พญาพล” ผู้มีศรัทธาในหลักคำสอนของพระพุทธศาสนา ได้สร้าง “วัดหลวงสมเด็จ” ขึ้นเป็นวัดแห่งแรกของเมืองแพร่ ซึ่งคือวัดหลวงในปัจจุบัน อยู่ห่างจากสะดือเมืองไปทางทิศตะวันตกประมาณ 200 เมตร เพื่อให้วัดเป็นศูนย์รวมจิตใจของผู้คนในการประพฤติปฏิบัติตนในทางที่ถูกต้องดีงาม เพื่อให้ชาวเมืองอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุขมีช่วยกันทำนุบำรุงบ้านเมืองให้มีความมั่นคงเป็นปึกแผ่นทำให้จังหวัดแพร่ยังคงเป็นบ้านเมืองมาตราบจนทุกวันนี้ “พญาพล” นอกจากจะเป็นผู้นำในการสร้างเมืองแล้ว ยังเป็นมหาวีรบุรุษผู้ทำคุณประโยชน์ให้แก่บ้านเมือง ได้ประกอบพระราชกรณียกิจด้านต่างๆ เพื่อประโยชน์สุขของชาวเมืองแพร่ในทุกๆ ด้าน

ตลอดช่วงเวลาของการครองราชย์

          จากประวัติการสร้างวัดหลวงที่เป็นวัดแห่งแรกของเมืองแพร่ และประวัติวัดหัวข่วงได้ปรากฏหลักฐานว่า พญาพลมีราชบุตรองค์หนึ่งชื่อท้าวพหุสิงห์ ซึ่งพญาพลได้แต่งตั้งให้ครองเมืองพลสืบต่อ เมื่อปี พ.ศ. 1387