ในจังหวัดแพร่มีผู้คนมากมายหลากหลายเชื้อสาย ที่บ้านทุ่งโฮ้งนั่น ชาวบ้านส่วนใหญ่เป็นชาวไทพวน มีเอกลักษณ์เป็นของตัวเองไม่ว่าจะเป็นภาษา วัฒนธรรมประเพณี อาหาร และความเป็นอยู่ โดยชื่อบ้านทุ้งโฮ้งนั่นก็เป็นชื่อเรียกที่มาจากภาษาไทพวน เดิมเรียกว่าบ้านทั่งโฮ้ง คำว่าทั่ง หมายถึง ทั่งรองรับตีเหล็ก เนื่องจากสมัยนั้นชาวบ้านส่วนใหญ่ทำอาชีพตีเหล็ก ส่วนคำว่า โห้ง เป็นภาษาไทพวน หมายถึง สถานที่เป็นแอ่งลึกลงไป จึงเรียกว่า บ้านทั่งโห้ง และได้เรียกเพี้ยนมาเรื่อยๆจนกลายเป็น “บ้านทุ่งโฮ้ง” อย่างเช่นปัจจุบัน

          ชาวไทพวน บ้านทุ่งโฮ้ง เดิมอาศัยอยู่ที่เมืองพวน ประเทศลาว เมืองพวนเป็นเมืองโบราณเก่าแก่ ที่สร้างโดยขุนเจ็ดเจือง เคยตกเป็นเมืองขึ้นของหลวงพระบาง มีเจ้าชมพู เป็นกษัตริย์องค์ที่ 43 เจ้าชมพูเป็นพระราชโอรสเพียงองค์เดียวของพระเจ้าหล้าแสนไทไตรภูวนาถ เป็นเจ้าเมืองที่ปราดเปรื่องและมีความกล้าหาญ หลังตกเป็นเมืองขึ้นได้รวมตัวกับเมืองเวียงจันทร์ แล้วยกทัพไปรบกับหลวงพระบางจนได้ชัยชนะ เจ้าชมพูจึงได้ประกาศเอกราชไม่ยอมเป็นเมืองขึ้น ทำให้เจ้านนท์แห่งเวียงจันทร์โกรธเคืองมาก จึงได้ยกทัพมาปราบเมืองพวน และจับเจ้าชมพูไปประหารชีวิต ได้เกิดฟ้าผ่าลงมาถูกด้ามหอกที่ใช้ประหารจนหักสะบั้นลง เมื่อเจ้านนท์ทราบเหตุอัศจรรย์นั้น จึงสั่งให้นำเจ้าชมพูกลับไปครองเมืองพวนตามเดิม นับตั้งแต่นั้นมา ชาวพวนจึงนับถือฟ้า มีความเชื่อและศรัทธาต่อฟ้าอย่างมั่นคงว่า ฟ้า คือ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ช่วยคุ้มครองชีวิตผู้นำและชีวิตของชาวพวนให้พ้นจากภัยพิบัติได้ จึงเกิดประเพณีกำฟ้า ตั้งแต่บัดนั้นมา

          ชาวไทพวนมีพิธีกรรมที่สืบต่อกันมาช้านานคือ กำฟ้า  หมายถึง การนับถือสักการบูชาฟ้า  การแสดงกดเวทีตาต่อฟ้าที่ท่านได้คุ้มครองให้มีอายุยืนยาว  ให้อยู่ดีกินดี  มีฝนตกต้องตามฤดูกาล  มีข้าวปลาอาหารสมบูรณ์  โดยชาวไทยพวนทุกคนจะหยุดทำงานทุกชนิด คือ หยุดทำไร่ ทำนา ทอหูก ปั่นฝ้าย ตีเหล็ก เป็นต้น  ในวันกำฟ้า ชาวไทยพวนจะมีกิจกรรมร่วมกัน คือการทำบุญตักบาตรในตอนเช้า  การละเล่นในตอนกลางคืนและการพบปะสังสรรค์ระหว่างเครือญาติด้วยกัน ในวันกำฟ้า

ประเพณีกำฟ้าเป็นมรดกแห่งสังคม ที่แสดงถึงภูมิปัญญาของบรรพชนชาวไทยพวนที่แฝงไว้ด้วยคุณค่าแห่งความกตัญญูกตเวที  การสร้างขวัญกำลังใจ  ความสมานสามัคคีในหมู่คณะให้มีความเชื่อถือศรัทธาในพิธีกรรมบูชาฟ้า เป็นศูนย์รวมแห่งจิตใจ จึงทำให้ชาวไทยพวนบ้านมทุ่งโฮ้งมีวัฒนธรรมอันเข้มแข็ง ยากมีวัฒนธรรมอื่นจะเข้าครอบงำได้

ที่มาข้อมูล : หนังสือเรื่องเล่าชาวไทยพวน