แพร่ เมืองโบราณในล้านนาที่มีอายุเก่าแก่ถึงพันปี ตัวเมืองเก่าที่ถูกโอบล้อมด้วยกำแพงเมือง ในอดีตนั้นกำแพงเมืองถูกสร้างขึ้นเพื่อป้องกันภัยคุกคามต่างๆ ทั้งจากศัตรูและอุทกภัยจากแม่น้ำยม เป็นกำแพงเมืองเก่าที่น่าจะมีมาตั้งแต่สมัยแรกเริ่มสร้างเมืองแพร่ ตามประวัติการสร้างกำแพงเมืองพบหลักฐานจากวัดหลวงจารึกไว้ว่า พ.ศ. 1374 ท้าวพหุสิงห์ กษัตริย์องค์ที่ 2 ของเมืองพลเมื่อขึ้นครองราชย์ ทรงรับสั่งให้ขุนพระวิษณุวังไชย เป็นแม่งานทำการบูรณะอารามวัดหลวง มีการหุ้มทองพระเจ้าแสนหลวงทั้งองค์ ขยายกำแพงวัดออกไปถมกำแพงเมือง ก่ออิฐให้สูงขึ้นเพื่อป้องกันน้ำขุนยมไหลเอ่อท่วมเวียง แล้วฉลองสมโภช 5 วัน 5 คืน แสดงว่ากำแพงเมืองมีการสร้างมาตั้งแต่สมัยพญาพลซึ่งเป็นกษัตริย์องค์แรกที่ก่อตั้งเมืองพลขึ้นหรือจังหวัดแพร่ในปัจจุบันนั่นเอง

          แต่เดิมนั้นกำแพงเมืองแพร่ยังมีแนวกำแพงเมืองปรากฏหลักฐานให้เห็นและมีความสมบูรณ์อยู่มาก ลักษณะเป็นกำแพงชั้นเดียว พูนดินขึ้นเป็นสันแล้วเสริมอิฐโดยใช้ก้อนอิฐขนาดใหญ่ เรียงเป็นแนวกำแพง ขนาดความสูงประมาณ 7 เมตร ซึ่งเป็นกำแพงเมืองที่สูงที่สุดในล้านนา ยาวล้อมรอบตัวเมืองเป็นระยะทางประมาณ 4,000 เมตร และมีลักษณะรูปร่างเป็นวงรีคล้ายหอยสังข์ ถัดจากกำแพงออกไปด้านนอกเป็นคูน้ำล้อมรอบกำแพงเมือง รอบๆกำแพงเมืองทั้ง 4 ทิศ จะมีประตูเมืองอยู่ทั้ง 4 ทิศ ได้แก่ ประตูใหม่อยู่ทางทิศเหนือ ประตูชัยอยู่ทางทิศตะวันออก ประตูมารอยู่ทางทิศใต้และประตูศรีชุมอยู่ทางทิศตะวันตกและมีป้อมปราการทุกประตู

          เมื่อบ้านเมืองเริ่มขยายตัวมากขึ้น ก็เริ่มมีผู้บุกรุกพื้นที่กำแพงเมืองทำเป็นทั้งที่อยู่อาศัยและสถานที่ราชการ มีการทำลายกำแพงเมือง มีการรื้ออิฐกำแพงเมืองเปลี่ยนแนวกำแพงเมืองเป็นถนน เหลือเพียงร่องรอยก้อนอิฐขนาดใหญ่ที่ยังมีอยู่บนกำแพงเมือง จุดที่ตั้งโรงเรียนป่าไม้แพร่เป็นจุดที่ตั้งอยู่บนกำแพงเมืองในจุดที่สูงที่สุดแห่งหนึ่งของกำแพงเมืองเก่า จึงใช้เกณฑ์การประมาณความสูงเดิมของกำแพงเมืองในอดีต แนวกำแพงเมืองฝั่งประตูชัยถูกบุกรุกดัดแปลงเป็นตลาดทำให้กำแพงเมืองหายไปเกือบทั้งหมด กำแพงเมืองเริ่มสูญหายไปมากเมื่อปี พ.ศ. 2445 หลังจากเกิดการจลาจลเงี้ยวปล้นเมืองแพร่ กำแพงเมืองถูกทำลายและผุพังเสียหายไปมาก ไม่มีใครดูแลใส่ใจ  ประวัติศาสตร์จึงค่อยๆเลือนหายไปตามกาลเวลา เพราะไม่มีการอนุรักษ์และปลูกฝั่งจิตใต้สำนึก คุณวรพร บำบัด จึงได้เขียนบทประพัทธ์ปลูกจิตใต้สำนึกให้ช่วยกันอนุรักษ์สมบัติไว้อย่างรู้คุณค่า

กำแพงเมืองแพร่สร้าง      ปางบรรพ์

                                    เป็นขอบเขตคูคัน                  โอบล้อม

                                    พูนดินก่อเป็นสัน                   เสริมอิฐ

                                    บรรพบุรุษเตรียมการพร้อม     ปิดกั้นอันตราย

                                    นอกเมืองทิศเหนือตก            ยามอุทกภัยไหลล้นฝั่ง

                                    น้ำยมเซาะตลิ่งพัง                ถาโถมถั่งหลั่งเนืองนอง

                                    บ่อาจท่วมเมืองได้                น้ำไหลคืนสู่คูคลอง

                                    กำแพงเป็นเขตป้องกัน           น้ำหลากเวียงพ้นภัย

                                    แม้มีไพรีรุก                         มิอาจบุกเข้าเมืองได้

                                    คงยากจะชิงชัย                    สมัยโบราณประโยชน์มี

                                    หลักฐานประวัติศาสตร์          สมบัติชาติอย่าย่ำยี

                                    กำแพงเมืองเป็นศักดิ์ศรี          คูเมืองชี้แหล่งอารยธรรม

วรพร บำบัด ผู้ประพันธ์