หากพูดถึงจังหวัดสงขลาแล้ว หลายคนคงนึกถึง หาดใหญ่ เมืองแห่งการค้าชื่อดัง น้อยคนนักที่จะนึกถึงตัวเมืองสงขลา อาจจะเป็นเพราะเมืองสงขลาไม่ใช่เมืองน่าเที่ยวยอดฮิต และไม่ค่อยมีโอกาสจะได้เป็นตัวเลือกสำหรับนักเดินทาง แต่ถ้าพูดถึงทะเลสาบสงขลาแล้วล่ะก็ แน่นอนว่าหลาย ๆ คนต้องมีความทรงจำตอนเด็กกับที่นั่นไม่มากก็น้อย เช่นเดียวกับผู้เขียน

"เล" คำใต้ที่ย่อมาจากคำว่า "ทะเล" ทุกคนคงคุ้นเคยกันดี แต่ไม่น่าจะเข้าใจความหมายของคำว่า "เลใน" สักเท่าไร ในความหมายนั้น "เลใน" คือ ทะเลสาบสงขลา ซึ่งมีปากทะเลเชื่อมต่อกับอ่าวไทยเป็นเหตุให้มีชื่อเรียกว่า "เลใน" เป็นภาษาบ้าน ๆ ที่ชาวบ้านนอกเขตเมืองหรือเขตชุมชนที่ยังคงไว้ซึ่งป่า เขา ลำเนา ไพร ใช้เรียกแทนถิ่นกำเนิดมาตั้งแต่สมัยปู่ ย่า ตา ยาย ซึ่งได้มีเรื่องเล่าต่อ ๆ กันมาว่าเดิมที เลใน เป็นทะเลน้ำเค็ม มีเรื่องเล่าว่าเมื่อ หลวงปู่ทวด ได้ขอโดยสารเรือสำเภอเพื่อไปศึกษาธรรม ขณะเดินทางเกิดคลื่นทะเลปั่นป่วน ต้องทอดสมอ ไม่สามารถเดินเรือต่อได้ ทำให้เสบียงและน้ำหมด ลูกเรือต่างพากันคิดว่าท่านเป็นเหตุให้สำเภาเกิดความเดือดร้อน จึงไล่ให้ปล่อยไปกับเรือเล็กหมายจะทิ้งท่าน แต่ในขณะที่ท่านขึ้นเรือเล็ก ท่านได้ยื่นเท้าเหยียบน้ำทะเล และให้ลูกเรือลองตักดื่มกินดู ปรากฎว่าน้ำเค็มได้แปรสภาพเป็นน้ำจืดสนิท ซึ่งเป็นที่มาของ "หลวงปู่ทวดเหยียบน้ำทะเลจืด" และทะเลสาบสงขลาก็กลายเป็นเมืองสองเลในปัจจุบัน

แม้ผู้เขียนเองจะเกิดที่นี่ แต่ไม่ได้โตมาจากที่นี่ ก็รับรู้ได้ถึงความพอเพียงที่เพียงพอจากการดำเนินชีวิตของชาวเลใน โดยอาชีพหลักของชาวเลใน คือ ตื่นแต่หัวรุ่ง เพื่อไปหากุ้งหาปลา ชาวบ้านก็จะรู้เวลาการกลับมาของชาวประมง เช้าหน่อยก็จะไปยืนรอเรือหาปลาที่ชายเล ซึ่งเก็บไว้กินเองบ้าง เหลือก็แบ่งเพื่อนบ้านใกล้ ๆ อยู่แบบช่วยเหลือซึ่งกันและกัน มีสถานที่ที่ทุกคนให้ความเคารพและเป็นที่รู้จักโดยทั่วกัน ไม่ว่าจะเป็นเด็กเล็กหรือผู้ใหญ่ คือ "บ่อน้ำศักดิ์สิทธื์" ตั้งอยู่ตำบลเกาะใหญ่ อำเภอะกระแสสินธุ์ จังหวัดสงขลา เป็นแหล่งพักผ่อนหย่อนใจและศูนย์รวมจิตใจของชาวบ้าน เชื่อว่าหากเจ็บไข้ได้ป่วยแล้ว เมื่อได้ดื่มน้ำจากบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ก็จะหายจากอาการเจ็บป่วย เล่ากันว่าเมื่อครั้งรัชกาลที่ ๕ ได้เสด็จประพาสเกาะสี่ เกาะห้า และเสด็จเข้ามาบริเวณบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ เมื่อได้พักที่พลับพลาและทรงประชวร พระองค์ทรงเสวยน้ำในบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ ทำให้หายจากอาการประชวร จึงเกิดเป็นความศรัทธาของชาวบ้านตั้งแต่นั้นมา

ที่นี่ยังมีวิถีชีวิตของชาวเลใน อีกมากที่น่าค้นหาและในยุคที่มีการเปลี่ยนแปลงของโรคภัยไข้เจ็บ แต่การใช้ชีวิตของชาวเลในนั้นยังคงมีเสน่ห์ไม่เปลี่ยนไปตามกาลเวลา แต่สุดท้ายนั้นการได้มาสัมผัสและได้อยู่ในสถานที่จริง มันคงจะดีกว่าการได้อ่านแค่เรื่องเล่า...