พระนเรศวร ในรอยบูรพา

อีกหนึ่งเส้นทางแห่งการกู้ชาติ ที่น้อยคนจะได้รู้

          หากกล่าวถึงพระมหากษัตริย์ไทยซึ่งมีพระนามว่า “สมเด็จพระนเรศวรมหาราช” คนส่วนมากคงจะรับรู้เรื่องราวของพระองค์ซึ่งมีความเกี่ยวพันธ์กับพื้นที่ในจังหวัดพระนครศรีอยุธยาในฐานะทรงเป็นพระมหากษัตริย์ผู้ทรงกอบกู้เอกราชจากอาณาจักรพุกาม และรับรู้เรื่องของพระองค์ซึ่งมีความสัมพพันธ์กับพื้นที่ในจังหวัดพิษณุโลก ในฐานะเป็นเมืองที่ทรงเสด็จพระราชสมภพ แต่มีน้อยคนนักที่จะทราบว่าองค์สมเด็จพระนเศวรทรงได้เสด็จทำการศึกษาสงครามที่สำคัญหลายครั้งทางด้านทิศบูรพาตะวันออกของกรุงศรีอยุธยาในสมัยนั้น ซึ่งตรงกับพื้นที่บริเวณภาคอิสานและภาคตะวันออกของไทยในปัจจุบันด้วย

         เรื่องราวของสมเด็จพระนเศวรในร่องรอยแห่งบูรพาทิศนั้น เนื่องจากองค์สมเด็จพระนเรศวร ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่สำคัญอย่างยิ่งองค์หนึ่งในประวัติศาสตร์ของชนชาติไทย พระองค์ทรงกอบกู้เอกราชจากการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งแรก และได้ทรงแผ่อำนาจของอาณาจักรกรุงศรีอยุธยาให้กว้างใหญ่ไพศาล แผ่นดินมีความปกติสุขปราศจากศึกสงครามเป็นระยะเวลายาวนาน ซึ่งตามตำนานระบุว่า หลังจากที่หลังจากพระเจ้าบุเรงนอง กษัติรย์แห่งอาณาจักรพุกาม บุกโจมตีกรุงศรีอยุธยาแตกครั้งแรกเมื่อราวปี พ.ศ.2112  สมเด็จพระนเรศวร ซึ่งในขณะนั้นพระองค์ทรงเป็นองค์ประกันอยู่ที่หงสาวดี ได้ทรงเสด็จกลับจากอาณาจักรพุกามมาเป็นพระมหาอุปราชปกครองเมืองพิษณุโลก ต่อมาพระยาละแวกกษัตริย์อาณาจักรขอมเห็นว่ากรุงศรีอยุธยาในขณะนั้นกำลังอ่อนแอลงหลังจากเพิ่งแพ้ศึกครามให้กับอาณาจักรพุกาม พระยาละแวกจึงได้นำพยามยามกำลังพลเข้าโจมตีพระนครศรีอยุธยาหลายครั้ง สมเด็จพระนเรศวรจึงได้ทรงนำกองทัพไปทำศึกสงครามกับพระยาละแวก และได้มีการกวาดต้อนผู้คนบริเวณเส้นทางเดินทัพหลายครั้ง  โดยพระองค์ทรงโปรดให้ตั้งค่ายและสะสมเสบียงที่ค่ายพระทำนบ (ซึ่งในปัจจุบันคือพื้นที่บริเวณ อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว) ภายหลังมีชัยชนะเหนือพระยาละแวกแล้ว พระนเรศวรทรงรวบรวมกำลังพลและทำศึกกับเมืองต่าง ๆ ที่พยามแข็งข้อ จนกระทั่งพระองค์ทรงประกาศอิสรภาพจากพม่าที่เมืองแครง และทรงรวบรวมกำลังพลทำการศึกจนกระทั่งกอบกู้เอกราชสำเร็จ

            แม้ว่าในยุคปัจจุบัน การขยายตัวของชุมชนเมืองจะทำให้หลักฐานที่จะสามารถระบุได้ชัดเจนว่ากองทัพของสมเด็จพระนเรศวรตั้งพักรบอยู่ ณ ที่แห่งใดในท้องที่อำเภอวัฒนานครนั้นทำได้ยาก แต่ก็สัณนิษฐานได้ว่าน่าจะเป็นท้องที่บริเวณ "บ้านสระลพ" และ "บ้านเมือง" ในเขตอำเภอวัฒนานคร เนื่องจากเป็นชุมชนโบราณรอบวัดสระลพ(วัดนครธรรม) ซึ่งเป็นวัดเก่าแก่ภายในประดิษฐานองค์หลวงพ่อขาว ซึ่งเป็นพระพุทธรูปสำคัญที่อยู่คู่ชาววัฒนานครมาอย่างช้านาน

(องค์หลวงพ่อขาวพระพุทธเก่าแก่คู่เมืองวัฒนานคร  รูปสักการะองค์พระนเรศวร และบริเวณชุมชนรอบวัดสระลพ)  

           ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทรงอุทิศพระวรกายในการดำรงไว้ซึ่งหน้าที่ขององค์พระมหากษัตริย์เพื่อปกป้องผืนแผ่นดินไทย ชาวอำเภอวัฒนานครและจังหวัดสระแก้วจึงได้ร่วมกันจัดสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ของพระองค์ขึ้น เพื่อให้พี่น้องประชาชนที่ในพื้นที่ และผู้ที่เดินทางผ่านไปยังภาคตะวันออกได้มีโอกาสักการะพระมหากษัตริย์ผู้มีความสำคัญยิ่งพระองค์ในประวัติของไทยในรอยแห่งบูรพาทิศ

สถานที่ : พระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวรมหาราช

ริมถนนสุวรรณศร ตำบลวัฒนานคร อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว