เพียงเพราะอยากได้ “ดอกเกลือ” หรือ “เกสรเกลือ” ไปใช้ จึงเป็นเหตุให้ผมได้เข้ามารับรู้ความเป็นไปของนาเกลือ ณ บ้านโคกขาม จังหวัดสมุทรสาคร

ขณะชายหนุ่มผิวกร้านแดดคนหนึ่งกำลังเข็นรถเปล่ากลับไปเข็นเกลือ ผมได้โผล่เข้าไปขัดจังหวะเล็กน้อยและเอ่ยปากแสดงความจำนงของตนให้รับรู้ จากนั้นเขาจึงพาไปพบหญิงวัยกลางคนท่าทางภูมิฐานคนหนึ่งซึ่งยืนอยู่ไม่ห่างจากตรงนั้น เมื่อเธอทราบสิ่งที่ผมต้องการจึงเดินลงไปกลางนาและกลับมาพร้อมดอกเกลือเกือบครึ่งถุง

ครั้นสอบถามราคาเธอกลับบอกว่ายกให้ ผมซาบซึ้งใจยิ่งนักจึงยกมือไหว้พร้อมกล่าวคำขอบคุณในความเอื้ออารีของเธอ

เรายืนสนทนากันต่ออีกสักครู่ข้างฉางเกลือ ทำให้ผมได้รู้เรื่องการทำนาเกลือพอสังเขป บอกได้เลยว่ากว่าจะมาเป็นเกลือนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย เริ่มจากปล่อยน้ำเข้านา ทิ้งตากแดดไว้จนแห้งกระทั่งตกผลึกเป็นเม็ดเกลือให้เราบริโภคต้องใช้เวลาถึงสิบห้าวันทีเดียว และที่สำคัญในระหว่างนี้ต้องไม่มีฝนตกลงมาเป็นอันขาด เพราะหากเป็นเช่นนั้นผลผลิตที่คาดหวังก็สูญเปล่า

พี่สาวคนเดิมเล่าจบก็หยุดไปครู่หนึ่งก่อนจะเอ่ยขึ้นอีกครั้งอย่างแผ่วเบา แววตาที่เป็นประกายเมื่อครู่ตอนนี้ดูไม่เหมือนเก่า คนฟังอย่างผมจึงได้แต่แปลกใจ

เธอเอื้อนเอ่ยเป็นนัยว่าอีกไม่นานคงล้มนาผืนนี้ไปทำอย่างอื่นแทน เพราะสมัยนี้หาแรงงานเข็นเกลือค่อนข้างยาก ส่วนใหญ่เขาไปทำงานโรงงานกันหมด ที่เหลืออยู่เพียงไม่มากก็ต้องแข่งขันกับเจ้าอื่นสูง ค่าจ้างจึงยิ่งแพง หนำซ้ำในปีหนึ่งจะทำได้เพียงไม่กี่เดือนในช่วงฤดูร้อนเท่านั้น รายได้ที่เกิดขึ้นแทบจะไม่คุ้มกับต้นทุนที่ต้องจ่าย โรงงานส่วนใหญ่จึงมักจะผลิตเกลือสินเธาวุ์ทดแทนเพราะได้แน่นอนกว่าซ้ำยังราคาถูก และที่สำคัญพวกลูกๆ ก็ไปทำงานในออฟฟิศที่กรุงเทพฯ กันหมดแล้ว

ถ้อยคำที่พรั่งพรูออกมาทำให้ผมรู้สึกใจหายแม้ว่าเราจะเพิ่งรู้จักกันก็ตาม นั่นเพราะนาเกลือบ้านโคกขามแห่งนี้เป็นภาพคุ้นชินในสายตาของผมมาสิบกว่าปี นึกอะไรไม่ออกผมก็มักจะแวะเวียนเข้าไปที่นี่เสมอ

กระนั้นก็ตาม คงต้องยอมรับกับสิ่งที่กำลังจะเกิด อย่างมากก็ทำได้เพียงเก็บความงดงามเอาไว้ในภาพถ่ายและความทรงจำให้มากที่สุด

ไม่มีใครล่วงรู้ว่า ต่อไปภายหน้าภาพของการทำนาเกลือที่นี่ (และที่อื่น?!!) จะยังอยู่ให้ผู้คนได้มาเยือน หรือลับเลือนหายไปตลอดกาล เหลือเพียงเรื่องเล่าขานผ่านถ้อยคำของผู้คน เฉกเช่นเดียวกับอีกหลายเรื่องที่ผ่านมา

ผมนั่งรำพันกับตัวเองอยู่ริมทางมองภาพสะท้อนน้ำตรงหน้า นึกไปถึงทุ่งนาร้างกว้างไกลสุดสายตาแล้วทอดถอนใจอีกครั้ง

ตะวันดวงเดิมทอแสงอบอุ่นยามเช้าเป็นประกายงดงามบนผืนน้ำเงียบสงบ ฝูงนกส่งเสียงร้องเจื้อยแจ้วขณะบินไป มวลเมฆลอยล่องเพราะสายลม สรรพสิ่งเลื่อนไหลตามห้วงกระแสกาล เลยผ่านแล้วล่วงพ้น.