จวนเรสิดังกัมปอร์ต

         การมอบหมายจังหวัดตราดให้แก่ฝรั่งเศส เมื่อสมัยรัฐบาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ต้องสละสิทธิ์ความเป็นเจ้าเป็นใหญ่เหนือดินแดนในจังหวัดตราดและประจันตคิรีเขตร์ (เกาะกง) ให้แก่ฝรั่งเศสตามหนังสือสนธิสัญญา ลงวันที่ 13 กุมภาพันธ์ ร.ศ. 112 (พ.ศ. 2446) และปรากฏว่ากองทหารฝรั่งเศส ซึ่งตั้งอยู่ที่จังหวัดจันทบุรี ได้ถอนกำลังออกตามขอสัญญานั้นไปแล้ว แต่ ณ วันที่ 12 มกราคม ร.ศ. 123 (พ.ศ. 2447) นั้นเองรัฐบาลสยามจึงแต่งตั้งมอบอำนาจให้พระยามหาอำมาตยาธิบดี(เส็ง วิริยศิริ) ซึ่งในขณะนั้นเป็นพระยาศรีสหเทพ ตำแหน่งราชปลัดทูลฉลองกระทรวงมหาดไทย เป็นข้าหลวงจัดการออกไปรับมอบหมายจังหวัดตราดและประจันตคีรีเขตร์ ให้แก่เจ้าพนักงานฝ่ายฝรั่งเศสที่จังหวัดตราด

         การมอบหมายจังหวัดตราด และเกาะกงให้แก่เจ้าพนักงานฝ่ายฝรั่งเศสในครั้งนั้น พระยามหาอำมาตย์ได้ออกไปที่จังหวัดตราด โดยเรือหลวงมกุฎราชกุมาร ในวันที่มีการมอบหมายส่งดินแดนให้แก่เจ้าพนักงานฝ่ายฝรั่งเศสนั้น ได้กระทำกัน ณ ที่ศาลาว่าการจังหวัดตราด ในวันที่ 22มกราคม ร.ศ. 123 ต่อหน้าพระยาพิพิธพิสัยสุนทรการ ซึ่งเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดตราด และหลวงรามฤทธิรงค์ ตำแหน่งยกกระบัตรเมืองตราด พระยามหาอำมาตย์ได้ทำหนังสือสำคัญโดยลงชื่อมอบให้ เรสิดังกัมปอร์ด ผู้เป็นข้าหลวงฝ่ายฝรั่งเศส ข้าราชการประจำเมืองตราดและเกาะกงบางคน มีพระยาพิพิธพิสัยสุนทรการพระจรูญภาระการ และนายวาศผู้พิพากษาศาลจังหวัดประจันตคีรีเขตร์พากันออกจากจังหวัดตราด โดยเรือรบหลวงมกุฎราชกุมารกลับสู่กรุงเทพ

         ก่อนที่จะมีการมอบหมายหนังสือสำคัญให้แก่กันนั้น เสาธงประจำศาลาว่าการจังหวัดตราดยังชักธงไทย (ธงช้างเผือกทรงเครื่องยืนแท่น) อยู่เบื้องบน ส่วนธงฝรั่งเศส ของเขาผูกเตรียมไว้เบื้องล่างในสายเดียวกัน เมื่อข้าหลวงฝ่ายไทยกล่าวมอบหมายเมืองและหนังสือสำคัญ ข้าหลวงฝ่ายฝรั่งเศสได้กล่าวรับมอบเมืองเสร็จแล้ว ฝ่ายฝรั่งเศสได้ให้ทหารญวนทำการชักธงฝ่ายไทยลงจากยอดเสาในขณะเดียวกันนั้นเองเขาก็ชักธงฝรั่งเศสสวนสลับขึ้นไป กองทหารฝ่ายฝรั่งเศสทำความเคารพและเป่าแตร ให้คนฝ่ายไทยปลดเอาธงช้างมาเท่านั้น กล่าวกันว่า ในวันนั้นพวกไทยเราถึงกับพากันไปน้ำตกเต็มตื้นด้วยกันทุกคน¹

         การเข้ามาปกครองของฝรั่งเศสและประจันตคีรีเขตร์นั้น ได้แต่งตั้งพนักงานฝ่ายฝรั่งเศสและเขมรมาประจำอยู่ที่จังหวัดตราด โดยได้ใช้จวนเรสิดังกัมปอร์ต ที่อยู่บริเวณชุมชนคลองบางพระเป็นที่พักของข้าหลวงฝรั่งเศสในการปกครองเมืองตราด

บริเวรโดยรอบ จวนเรสิดังกัมปอร์ต

ตะเกียงที่ใช้ในจวนเรสิดังกัมปอร์ต ของคุณปู่ ไกวัล กูลศรีโรจน์ ได้รับตกทอดมาจากคุณพ่อ

........................................

¹ หลวงสาครคชเขตต์, (ประทวน สาคริกานนท์). จดหมายเหตุความทรงจำ สมัยฝรั่งเศสยึดจันทบุรี ตั้งแต่ พ.ศ. 2436 ถึง พ.ศ. 2447. (พิมพ์ครั้งที่ 3). นนทบุรี:
ศรีปัญญา, 265.